Ngộ Độc Độc Tố Botulinum

 

BOTULISM

Bài viết nhân một đợt bùng phát botulism do ăn phải chả lụa, mắm cá nhiễm độc.

Botulism là một bệnh ít gặp, tuy nhiên rất nguy hiểm có thể gây chết người và gây những đợt bùng phát nhỏ nếu qua thức ăn nhiễm độc.

Bệnh gây ra bởi độc tố thần kinh do con vi khuẩn Clostridium botulinum, hoặc ít hơn C. butyricum, và C. baratii. Con này là vi khuẩn gram (+) yếm khí, thích môi trường acid thấp, sống ở dạng bào tử (spore) trong đất, cây cối, nước, hệ đường ruột của một số sinh vật điển hình là ong mật.

Yếm khí là sao? yếm khí là nó chỉ phát triển sinh sôi trong môi trường ít lưu thông khí hoặc được đậy kín, còn môi trường không phù hợp thì nó ngủ dưới dạng bào tử, cho nên bệnh botulism hay gặp nhất là do ăn phải thức ăn đóng hộp không vệ sinh, kế đến là thực phẩm lên men, nhất là các thực phẩm có tính acid thấp. Chả lụa chế biến không vệ sinh, gói kín trong lá chuối là môi trường lý tưởng, mắm cá lâu ngày cũng vậy.

Khi sinh sôi, con này sẽ tạo ra độc tố thần kinh, độc tố này khi chúng ta ăn phải nó sẽ làm ngăn cản phóng thích acetylcholine là chất dẫn truyền thần kinh tại khớp nối thần kinh-cơ vân giúp gây co cơ, vì vậy nó làm yếu liệt cơ vân, từ các cơ vùng mặt tới cơ toàn thân bao gồm cơ hô hấp làm bệnh nhân nghỉ thở. Cho nên bạn thấy bênh nhân botulism phải thở máy là vậy.

Bệnh này phải có thuốc giải, nếu không có thuốc giải thì phải chờ độc tố hết tác dụng trong 8-12 tuần, trong thời gian này người bệnh phải thở máy để duy trì sự sống và rất dễ theo ông bà, hên xui.

Độc tố này còn được gọi là độc tố thần kỳ vì nó được dùng để điều trị rất nhiều bệnh về rối loạn co cơ nhất là vùng mặt, Botox là sản phẩm làm đẹp xóa các nếp nhăn trên mặt được chị em ưa thích chính là độc tố thần kinh này, chích xong không thấy nhăn nhưng mặt đơ đơ vì cái cơ mặt nó yếu xìu.

Bệnh này có 4 loại chính

BOTULISM Ở TRẺ NHŨ NHI

Chưa hiểu vì lý do gì mà bào tử con này có thể phát triển trong đường ruột trẻ dưới 12 tháng tuổi, sinh ra độc tố và gây bệnh. Nên trẻ con dưới 12 tháng không cần ăn độc tố, chỉ cần ăn bào tử là có bệnh. 

Hai nguồn bệnh thường gặp nhất là bào tử trong đất khi chơi đùa và mật ong.

Cho nên mật ong không được dùng trên trẻ dưới 12 tháng và trẻ dưới 12 tháng nên chú ý vệ sinh tốt khi chơi đùa trên đất, còn thức ăn thì tụi nó ít ăn bậy, chỉ uống sữa nên không sợ.

Bệnh này ít gặp trên người lớn, người lớn thường do độc tố là chủ yếu.

BOTULISM DO THỨC ĂN NHIỄM KHUẨN

Thức ăn chế biến, đóng hộp không đủ tiêu chuẩn nên chứa vi khuẩn này, vi khuẩn phát triển tốt trong môi trường phù hợp: yếm khi, tính acid thấp, ít muối, nhiệt độ phù hợp, có chút nước, rồi đám vi khuẩn này sản xuất ra một mớ độc tố, người ăn phải sẽ bị bệnh botulism.

Bệnh có thể phát trong vài tiếng tới vài ngày tùy theo ăn ít hay nhiều, một lượng nhỏ cũng có thể khiến bạn ăn chuối xanh.

Mấy bạn đọc tin xong thì nói không ăn chả lụa, rồi không ăn mắm. Thực ra nó có thể gặp trong rất nhiều loại thức ăn, vấn đề làm mình phải làm sao cho an toàn, nhận biết cái thứ gì nên ăn và thứ gì có thể đang nhiễm độc nên vứt đi. Đơt dịch lần trước từ tiệm ăn chay, nên không phải cứ nghe món nào là bỏ ăn món đó.

BOTULISM DO VẾT THƯƠNG

Trường hợp này bệnh nhân có vết thương nhiễm bào tử con vi trùng này, rồi nó sinh sôi trong đó nếu vết thương kín, rồi sinh độc tố và gây bệnh, thường cỡ 10 ngày mới phát bệnh.

Loại này hiếm và thường đơn lẻ

BOTULISM DO TAI BIẾN ĐIỀU TRỊ 

Cái này do dùng Botox quá liều nên liệt luôn mấy chỗ không cần liệt.

Một lần nữa các bạn thấy câu chất độc và thuốc chỉ khác nhau ở liều lượng không sai.

ĂN UỐNG AN TOÀN VỚI BOTULINUM

Bệnh botulinum gây ra do độc tố của con vi trùng Clostridium botulinum, con này nó ở mọi nơi xung quanh chúng ta: trong đất, trong nước, cây cối, trong đường ruột của một số sinh vật. 

May mắn đây là vi khuẩn yếm khí, có nghĩa là nó không thể sinh sôi được trong môi trường có không khí lưu thông, mà chỉ ngủ đông dưới dạng bào tử, bào tử con này có khả năng kháng nhiệt cao nên nấu sôi cũng không diệt được nó, tuy nhiên nó không sinh sôi trong đường ruột người lớn và chỉ có thể sinh sôi trong ruột trẻ em dưới 12 tháng tuổi.

Khi sinh sôi nó sinh ra độc tố, khi ăn phải độc tố này thì sẽ bị ngộ độc và gây liệt gần như toàn bộ cơ vân (các cơ chủ động) trong cơ thể bao gồm cả cơ để thở nên hết thở, từ đó phải thở máy cho tới khi hết liệt.

Nếu trong thức ăn được chế biến không bảo đảm vệ sinh, được bảo quản trong môi trường yếm khí, đồ hộp, ủ men chẳng hạn, cộng thêm ít đường ít muối, có chút nước, không quá nóng quá lạnh thì nó sẽ sinh sôi và tạo ra độc tố.

Trên thực tế các loại đồ hộp được sản xuất tại các công ty lớn thường hiếm bị nhiễm khuẫn này vì quy trình vệ sinh được quản lý tốt, có chất bảo quản để ngăn bớt vi khuẩn phát triển, có hạn sử dụng.

Bạn nào ăn đồ hộp mà thấy nó phồng lên, chảy nước ra ngoài phải coi chừng, đó là có vi khuẩn sinh sôi trong đó. Nếu đồ hộp móp méo, bể, có dấu hiệu bị lủng hay vỡ cũng không nên ăn

Hoặc khui ra mà thấy có sùi bọt, có màu xanh vàng, mùi hôi khó chịu, có nấm mốc thì nên cho nó vào thùng rác, mà nhớ phải gói kỹ ngăn ngừa thú nuôi, động vật ăn phải là chết oan.

Trên thực tế ở các nước tiên tiến, hơn phân nữa các trường hợp botulinum là do thức ăn chế biến tại nhà, trong đó phân nửa là thức ăn chứa trong hũ kín lâu ngày.

Các loại thức ăn có tính acid thấp (pH > 4.6): măng tây, đậu xanh dài (green bean), khoai tây, củ dền, bắp, cà chua, quả sung, tất cả các loại thịt, cá và hải sản là môi trường ưa thích của botulinum.

Quy trình đóng hộp các thực phẩm này đòi hỏi phải có nhiệt độ rất cao, trong môi trường áp suất cao, mà tại nhà gần như không thể làm được.

Các loại thực phẩm đóng hộp này nên bảo quản trong môi trường mát 50-70F

Sau khi mở nắp thì nên bảo quản trong tủ lạnh.

Khi lấy ra ăn, nếu được thì nên hấp hay đun sôi 10 phút dù không có dấu hiệu hư hỏng. Độc tố botulinum sẽ bị phân hủy trong nhiệt độ >85C trong 5 phút

Nếu có hấu hiệu hư hỏng, sủi bọt, có nấm mốc, có mùi lạ, thì không nên ăn nữa.

Ở VN, các bạn nên cẩn thận trước khi ăn các thức ăn được chế biến không rõ nguồn gốc vì không biết có theo đúng các biện pháp an toàn vệ sinh thực phẩm hay không. Vụ botulinum lần này là do chả lụa chế biến không vệ sinh, có vi khuẩn Clostridium, thêm môi trường yếm khí gói kín trong lá chuối và bao nylon, ăn trực tiếp không nấu nướng nên bị bệnh botulinum.

Cách biện pháp vệ sinh khi chế biến thức ăn:

- Rửa tay sạch với xà phòng trước khi chế biến, đeo găng tay sạch

- Rửa sạch thức ăn trước khi chế biến

- Dùng thớt sạch

- Vệ sinh bếp, dụng cụ trước và sau khi chế biến

- Dùng nước đun sôi để chế biến

- Nên thêm chút giấm chua để tăng tính acid.

- Rau củ có ngâm dầu thì để trong tủ lạnh.

- Các loại rau củ ngâm khác nếu không để tủ lạnh thì phải để nơi mát, khô ráo

- Ăn không hết thì cho ngay vào tủ lạnh, tốt nhất là ăn trong 10 ngày, nhất là loại ngâm dầu

- Không để thức ăn ngâm, ủ quá 1 năm

- Luôn kiểm tra thức ăn trước khi ăn

- Nếu được nên nấu chín, hấp trước khi ăn vì độc tố botulinum bị phân hủy ở nhiệt độ cao.

Nói chung ăn uống phải nên cẩn thận, không phải cứ ăn bậy là không có hậu quả.

Riêng với mật ong, trong đường ruột của ong mật có nhiều Clostridium, nên trong mật ong sẽ có bào tử của Clostridum. Nếu không có môi trường lý tường thì ăn uống mật ong sẽ không sao trừ trẻ em dưới 12 tháng tuổi. 

Nguồn: BS  Hung Truong