Khuyến Cáo về Bổ Sung Sắt ở Trẻ Em

BỔ SUNG SẮT CHO TRẺ EM

Trong các vi chất cần bổ sung cho trẻ con, nhất là trẻ con dưới 2 tuổi, mình chú ý nhất là vitamin D và sắt. Vitamin D mình đã nói nhiều rồi, giờ mình nói tới sắt.

Hôm trước tình cờ có xem được một cái clip có nói bổ sung sắt chỉ cần bổ sung 2 tháng từ 6 tháng tuổi trở đi vì sau đó trẻ đã ăn dặm tốt nên đủ sắt rồi, nhưng thực tế lại chẳng đơn giản như vậy.

AAP có khuyến cáo bổ sung sắt liều thấp cho trẻ bú mẹ hoàn toàn từ 4 - 6 tháng tuổi cho tới lúc ăn dặm đủ sắt. Cụm từ ăn dặm đủ sắt này nó làm khó cho bs khuyên nên bổ sung sắt bao lâu. Đa phần các trẻ ăn dặm bắt đầu từ nhóm thực vật cuối cùng mới tới ăn đạm động vật, một số còn ăn dặm rất trễ. Cho nên rất nhiều trẻ tới 1 tuổi vẫn có chế độ ăn rất ít sắt.

Hôm nay mình khám một đứa 1 tuổi cân nặng chiều cao phát triển tốt nhưng thiếu máu thiếu sắt, hỏi ăn thì đủ ngày 3 bữa nhưng chủ yếu là rau củ, chỉ có chút thịt gà, mình cho bù sắt và khuyên nên thay đổi chế độ ăn giàu sắt hơn.

Sắt là nguyên liệu chính để tạo hồng cầu, mà không đủ sắt thì sẽ tạo không đủ hồng cầu và tạo hồng cầu không đủ chất lượng gây thiếu máu do thiếu sắt.

TMTS ở trẻ em gây xanh xao, mệt mỏi, kém ăn, chậm phát triển thể chất, dễ nhiễm trùng, rối loan hành vi, pica, rối loạn phát triển nhận thức, giảm khả năng học tập.

Một đứa nhỏ sinh ra có một lượng sắt dự trữ trong cơ thể đủ xài trong 4 - 6 tháng đầu đời. Lượng sắt này được cung cấp cho con chủ yếu trong 3 tháng cuối thai kỳ, cho nên mấy đứa sinh non hay bị thiếu sắt vì chưa nhập kho đủ là phải chui ra rồi.

Sữa mẹ có lượng sắt rất ít, chỉ có 0.4 mg/L, dù cho sắt trong sữa mẹ có thể được hấp thu rất tốt nhưng vẫn không đủ cho nhu cầu sắt tăng dần của con. 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5946120/

Tới 4 - 6 tháng thì lượng sắt dự trữ giảm thấp, lúc này đứa nhỏ phải lấy thêm sắt từ thức ăn dặm. Cho nên, nếu nó ăn dặm trễ hoặc chế độ ăn dặm không có nhiều sắt thì nó sẽ có nguy cơ rất cao thiếu sắt gây thiếu máu thiếu sắt.

Trẻ bú sữa công thức thì không có nguy cơ thiếu sắt trước 1 tuổi vì sct có nhiều sắt, có thể tới 12mg/L 

https://www.cdc.gov/.../infan.../vitamins-minerals/iron.html

Nguy cơ này tiếp tục kéo dài cho tới khi đứa nhỏ có chế độ ăn đa dạng có nhiều sắt, nếu đứa nhỏ ăn uống kém thì thiếu sắt sẽ ngày càng cộng dồn và nặng hơn.

Thêm vào đó trẻ uống sữa bò và sữa động vật quá sớm trước 1 tuổi hoặc sau 1 tuổi mà uống quá nhiều sữa bò (trên 700ml mỗi ngày) sẽ có nguy cơ thiếu sắt vì mấy lý do: chế độ ăn không cân bằng, uống sữa no không cần ăn, sắt trong sữa bò là loại non-heme nên hấp thu kém, trong sữa bò có nhiều casein và Ca, ít vitamin C làm cạnh tranh hấp thu sắt.

Đây là chưa tính tới những đứa có bệnh dễ gây thiếu sắt.

Cho nên việc bổ sung sắt trên trẻ bú mẹ hoàn toàn phải dựa trên nhiều yếu tố từ lúc sinh cho tới lúc ăn chủ yếu bằng thức ăn.

Nhu cầu sắt tăng cao trong tuổi 6 - 12 tháng, 11 mg/ ngày, sau 1 tuổi thì giảm còn 7 mg, tăng dần tới cao nhất là lúc dậy thì (15mg), xem hình bên dưới.

Hiện nay hiệp hội y khoa gia đình (AAFP) khuyến cáo bổ sung sắt cho trẻ em như sau:

• Trẻ sinh non < 37 tuần: bổ sung 2mg/kg/ngày cho tới 1 tuổi nếu bú mẹ hoàn toàn, 1mg/kg/ngày nếu bú sct.

• Trẻ sinh đủ tháng: bổ sung 1mg/kg/ngày từ 4 hoặc 6 tháng tới 12 tháng tuổi nếu bú mẹ hoàn toàn, nếu bú sct thì không cần bổ sung.

• Trẻ 1 - 3 tuổi: cần 7mg sắt mỗi ngày, chủ yếu từ chế độ ăn giàu sắt, nếu thiếu máu thì bổ sung thêm.

• Trẻ 4 - 8 tuổi: cần 10mg mỗi ngày, ăn là chủ yếu, thiếu thì bù thêm.

Chú ý tới trẻ tuổi dậy thì có nhu cầu sắt cao hơn, nhất là trẻ gái do mất máu từ kinh nguyệt nên chú ý tầm soát thiếu máu.

Khuyến cáo này có khác với AAP và WHO ở chỗ là đưa ra luôn mốc 1 tuổi, còn AAP thì nói chung chung là cho tới lúc ăn đủ sắt. Cái này phải tùy theo từng trường hợp mà tư vấn.

Hiện nay Hiệp Hội Nhi Khoa Hoa Kỳ khuyến cáo tầm soát thiếu máu thiếu sắt trên tất cả trẻ 1 tuổi, đơn giản chỉ cần xét nghiệm nồng độ Hemoglobin trong máu, 5 phút là xong, nếu thấp thì thử CTM, sắt, ferritin.

Nếu cần bổ sung thì nên tìm các loại sắt hữu cơ có mùi vị dễ uống, hấp thu tốt hơn và ít gây táo bón.

Nếu con TMTS thì sẽ phải uống liều cao hơn trong 3 - 4 tháng liên tục để đổ đầy cái kho chứa sắt trước khi ngừng.

Nguồn: BS  Hung Truong