Giúp Trẻ Phát Triển Tâm Lý Khỏe Mạnh

Vì Sao Trẻ Em Ngày Nay Dễ Bị Tổn Thương Tâm Lý Hơn Ngày Xưa?

Bạn có bao giờ tự hỏi: vì sao trẻ con ngày xưa hay bị đánh, bị la mắng hơn bây giờ, như những lúc đi chơi về muộn hoặc gọi về ăn cơm nhưng không chịu về vì ham chơi... Tuy nhiên, tỷ lệ stress và những vấn đề tâm lý của trẻ con ngày xưa ít hơn bây giờ rất nhiều. Điều này có thể được giải thích là do trẻ con ngày nay đang ngày càng mất đi sự cân bằng giữa áp lực và thư giãn. Trẻ con ngày xưa thường ít giờ học hơn và có nhiều thời gian chơi với bạn bè, còn trẻ con ngày nay thường có số giờ học nhiều và dài hơn, nên cũng ít có thời gian chơi hơn. Khi trẻ mất đi sự cân bằng giữa áp lực và thư giãn, trẻ dễ gặp những vấn đề tâm lý hơn, đặc biệt là độ tuổi trước 7. Một số nghiên cứu cũng cho thấy nếu trước 7 tuổi trẻ gặp các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm, thiếu tự tin... thì các vấn đề này vẫn phát triển tiếp tục sau 11 tuổi. 

Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị tổn thương tâm lý 

Bởi vì tốc độ phát triển của não bộ trong 5 năm đầu đời rất nhanh đạt gần 90% kích thước của não người lớn, nhưng nó cũng rất dễ bị ảnh hưởng đặc biệt với các vấn đề tâm lý. Đó là kết quả từ một nghiên cứu lớn tại Anh được dẫn trên tờ nhật báo The Guardian. Họ nhấn mạnh trẻ em là nhóm dễ bị tổn thương tâm lý hơn người lớn, trẻ càng nhỏ càng dễ bị tổn thương. Thực vậy, do não bộ của trẻ đang trong giai đoạn xây dựng và phát triển nhanh các mối nối thần kinh. Não trẻ cần những vật liệu đúng để xây dựng các chức năng quan trọng trong đó có các vùng nhận thức và phát triển cảm xúc. Mặt khác, não bộ trẻ lúc này như một miếng bông thấm và thấm mọi thứ một cách không chọn lọc. Do đó, nếu trẻ nhận ít giao tiếp thực cùng bố mẹ, hoặc thường xuyên tiếp thu các thông tin không lành mạnh, không chọn lọc thông qua các hoạt động xem trên màn hình như chơi điện thoại/ipad, xem tiktok trong giai đoạn phát triển này có thể ảnh hưởng đến ngôn ngữ trẻ sử dụng, cách suy nghĩ và hành vi của trẻ ở độ tuổi sau đó. TS. Heuvel, BV Nhi, Canada còn nhấn mạnh: chính những “bảo mẫu bất đắc dĩ” là những chiếc ipad/điện thoại này được cho là có liên quan đến khoảng 50% nguy cơ chậm nói và ít giao tiếp ở trẻ nhỏ. 

NHỮNG ĐIỀU CHÚNG TA CẦN QUAN TÂM ĐỂ GIÚP TRẺ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ KHỎE MẠNH 

1. VUN ĐẮP MỘT NÃO BỘ KHỎE MẠNH CHO TRẺ BẰNG CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CÂN BẰNG 

Để não bộ khỏe mạnh và hoạt động đúng chức năng của nó, dinh dưỡng là yếu tố rất quan trọng. Sự đa dạng và cân bằng các nhóm chất giúp cung cấp các vật liệu cần thiết đảm bảo hình thành cấu trúc và chức năng đúng cho mỗi vùng chức năng. 

• Đa dạng nguồn đạm khi trẻ bắt đầu ăn dặm để đảm bảo cung cấp đầy đủ các axit amin thiết yếu và sắt cho phát triển não bộ.

• Các chất béo tốt như Omega-3 và Omega-6 rất quan trọng cho hình thành cấu trúc não bộ trong giai đoạn này. Nghiên cứu của TS. Kirby, ĐH South Wales, Anh cho thấy chất béo Omega-3/Omega-6 giúp cải thiện khả năng đọc, đánh vần cũng như sự tập trung ở trẻ. Chất béo Omega-6 có nhiều trong các loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu oliu, dầu hạt lý chua đen… và trong những loại hạt như hướng dương, hạt điều, hạnh nhân. Còn chất béo Omega-3 là dạng cơ thể không tư tổng hợp được, mà cần bổ sung từ bên ngoài. Chúng ta thường biết nhiều về dạng Omega-3 từ cá, nhưng thực ra trong thực vật cũng chứa nguồn chất béo Omega-3 này.

Hơn nữa, trong thực vật thường chứa thành phần vitamin E tự nhiên giúp chất béo Omega bền vững hơn. Dầu hạt lý chua đen là điển hình có tỷ lệ omega-6/omega-3 theo tỷ lệ 4:1. Theo TS. Yehuda, ĐH Bar Ilan, Irael cho biết tỷ lệ này là lí tưởng và có liên quan tích cực đến các hoạt động phát triển cấu trúc não bộ ở giai đoạn sớm. Omega từ dầu lý chua đen đã và đang được ứng dụng nhiều trong các loại dược phẩm, thực phẩm phổ biến ở Châu Âu.

2. VUN ĐẮP MỘT NÃO BỘ KHỎE MẠNH BẰNG TÌNH YÊU VÀ THỜI GIAN “THẬT” CÙNG TRẺ

• Tương tác 2 chiều “serve and return” để kích thích các kết nối thần kinh liên quan đến phát triển các vùng chức năng quan trọng trong giai đoạn sớm như ngôn ngữ, nhận thức, và cảm xúc. Cách tương tác này bao gồm trò chuyện, vui chơi, đọc sách và đi dạo công viên… Điều này không chỉ giúp não bộ trẻ phát triển ngôn ngữ mà còn tư duy và nhận thức.

• Hạn chế trẻ dưới 18 tháng tuổi xem màn hình điện tử; trẻ từ 18 tháng -5 tuổi tổng thời gian chỉ nên dưới 60 phút/ ngày. Khi thấy trẻ chán hoặc sau khi học bài căng thẳng chúng ta thường cho trẻ chiếc điện thoại hoặc ipad để thư giãn nhưng thật ra không có sự thư giãn nào ở đây mà nó chỉ đang chiếm lấy khoảng thời gian vui chơi ít ỏi trẻ có bằng cách bắt não bộ trẻ phải làm việc, mà không tạo ra sự thư giãn như vui chơi đời thật

• Luôn thể hiện thái độ lắng nghe và tôn trọng ý kiến trẻ từ nhỏ. 

• Cho trẻ một gia đình hạnh phúc. Các bằng chứng cho thấy trẻ được nuôi dưỡng trong gia đình có cha mẹ hòa thuận, ít cãi nhau trước mặt trẻ thì trẻ ít có vấn đề tâm lý. Khi có con, hai vợ chồng nên thỏa thuận cách giải quyết vấn đề để không ảnh hưởng đến giai đoạn nhạy cảm sớm về phát triển tâm lý của trẻ. 

• "Dạy con ra trò với những hình phạt đánh, mắng chửi" là một cách làm hoàn toàn không khoa học. Trên thực tế, nếu nhìn vào khía cạnh phân tích não bộ, các việc làm trên sẽ ví như  1 "cơn sang chấn động đất" đủ mạnh có thể gây tổn thương 1 phần não bộ. Vết thương hằn trên da thịt bé sẽ lành, nhưng vết nứt và sự đứt gãy trong các liên kết tế bào thần kinh ở một vùng nào đó trong não bộ sẽ là khiếm khuyết theo bé cả đời. Có những khiếm khuyết phát triển thành tự kỉ, overactive (kích động); ám ảnh tự chỉ thị. Những hậu quả này sẽ diễn ra trong bóng tối của não bộ, và từ từ hiện ra khi bé lớn hơn, khi lập gia đình. Ví dụ, một bé gái từ nhỏ bị cha ngược đãi, hay say rượu đánh mẹ và bé. Bé lớn bình thường, học giỏi, thành đạt, nhưng khi lập gia đình, đời sống vợ chồng làm tái hiện lại khoảnh khắc bạo hành ngày xưa (do một phần não bộ đứt gẫy và nằm khuất sau nhiều năm), cô bé trở nên dễ bất hòa với chồng, và hay gay gắt với con cái. Hậu quả là gia đình tan rã. Nếu nhìn lại con số thống kê khoa học trong 20 năm gần đây, con số tan rã gia đình do có tiền sử bạo hành trong tuổi thơ các bé là con số đáng báo động.

Notes

• Warne n. ET AL. (2019) Impact of child mental health problems is worse than 40 years ago – our new study suggests. The Conversations
• Fitobimbi Omega Junior