THIẾU SẮT – KẼM Ở TRẺ ĐÁNG LO, NHƯNG CHA MẸ LẠI KHÓ NHẬN BIẾT
Khi nói đến suy dinh dưỡng, chắc hẳn chúng ta sẽ thường nghĩ đến hình ảnh đáng thương của các bé Châu Phi với bụng bị phình to, nhưng thực tế Châu Á chúng ta lại là nơi có số trẻ dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng cao nhất thế giới. Theo thống kê của WHO và Unicef năm 2019, 55% trẻ còi cọc trên thế giới là ở Châu Á. Các bé Châu Phi phải đối mặt với sự cấp thiết của cái đói mỗi ngày, nhưng Châu Á chúng ta phải đối mặt với nạn mất cân bằng dinh dưỡng và vi chất dai dẳng và không lối thoát-điều mà sẽ ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, khả năng học tập, năng xuất lao động khi trưởng thành cũng như gia tăng bệnh tật. Vì sao đáng lo ngại? Bởi vì nó không chỉ ảnh hưởng 1 thế hệ mà là nhiều thế hệ, đặc biệt với các bé gái. Các bé gái sinh ra và lớn lên nếu bị mất cân bằng dinh dưỡng, rồi đến tuổi dậy thì, sinh con, con của các bé này sẽ không thể phát triển tốt và lại lớn lên... Điều này nó sẽ tạo thành một vòng tròn lẩn quẩn đeo bám chúng mãi. Mất cân bằng dinh dưỡng có thể xảy ra với bất kỳ trẻ nào và ở bất kỳ cân nặng nào. Các bé to béo vẫn có thể là nạn nhân của việc thiếu vi chất. Còn trẻ em tại khu vực Đông Nam Á trong đó có VN chúng ta lại nằm trong khu vực có tỷ lệ cao thiếu các vi chất như sắt, kẽm, vitamin A…
Bài viết này tập trung nói về những dấu hiệu nhận biết và hướng dẫn nhằm giúp ngăn ngừa thiếu hụt sắt và kẽm nguyên tố ở trẻ
KẼM NGUYÊN TỐ
Tại VN, theo cuộc tổng điều tra dinh dưỡng năm 2019-2020 được thực hiện bởi Viện Dinh Dưỡng quốc gia, có đến 58% trẻ em từ 6 tháng đến gần 5 tuổi bị thiếu kẽm trên toàn quốc.
Kẽm nguyên tố là một vi chất quan trọng, có nhiều vai trò trong các đáp ứng miễn dịch, hoạt động của insulin, cũng như hằng trăm phản ứng sinh hóa trong cơ thể. Thiếu kẽm thường liên quan đến chậm tăng trưởng, có thể làm trẻ thay đổi vị giác dẫn đến ăn uống không ngon miệng, và suy yếu hệ miễn dịch.
Biểu hiện của thiếu kẽm thường khó nhận biết. Sự thiếu hụt kẽm trong chế độ ăn lâu ngày có thể quan sát qua bề mặt móng tay của trẻ như xuất hiện 1 số điểm trắng, hoặc đường kẻ sọc mảnh từ đáy móng đến đầu móng tay, có màu sáng nhẹ. Nếu thiếu hụt lâu dài, đường kẻ sọc có thể lấn sâu hơn.
Các nguồn thực phẩm chứa nhiều kẽm như hàu, thịt bò, thịt gia cầm, tôm, cua và một số loại pho mát. Trong thực vật cũng chứa kẽm như trong nấm, đậu xanh, bí ngô, hạt hướng dương. Tỷ lệ hấp thụ kẽm từ thực phẩm khá đa dạng vào khoảng 20-40%.
Theo Viện Dinh Dưỡng quốc gia VN, nhu cầu kẽm theo độ tuổi sẽ khác nhau như sau:
- Trẻ 7 tháng tuổi - 11 tháng tuổi: 4.1 mg/ngày;
- Trẻ 1 - 3 tuổi - 5 tuổi: 4.1 mg/ngày;
- Trẻ 4– 6 tuổi: 5.1 mg/ngày
- Trẻ 7– 9 tuổi: 5.6 mg/ngày
SẮT NGUYÊN TỐ
Sắt có vai trò quan trọng trong việc tạo máu và vận chuyển oxy. Do đó, thiếu sắt ở trẻ thường làm trẻ tăng trưởng kém, mất tập trung, dễ viêm nhiễm và có thể dẫn đến tình trang thiếu máu nặng. Theo Viện Dinh Dưỡng quốc gia VN, nhu cầu sắt theo độ tuổi sẽ khác nhau như sau:
- Trẻ 7-11 tháng tuổi: 12.4 mg/ngày;
- Trẻ 1 tuổi - 3 tuổi: 7.7 mg/ngày;
- Trẻ 4 – 6 tuổi: 11.9 mg/ngày
Sắt nguyên tố có 2 dạng là dạng heme và non-heme. Dạng heme thường được hấp thu cao hơn dạng non-heme. Sắt nguyên tố dạng heme có trong các thực phẩm như thịt heo, bò, gà, lòng đỏ trứng. Tỷ lệ hấp thụ sắt trong các thực phẩm này khoảng 15% - 40%. Các nguồn thực phẩm từ rau, củ, quả thường ở dạng dạng non-heme nên tỉ lệ hấp thu thường thấp hơn
Các bạn cũng có thể tham khảo thêm một số lời khuyên khá cụ thể từ Viện Hàn Lâm Nhi Khoa Mỹ để giúp ngăn ngừa thiếu sắt ở trẻ:
● Trẻ sinh đủ tháng khỏe mạnh từ tuổi ăn dặm nên được giới thiệu các thực phẩm giàu sắt kể trên, nên phối hợp với rau củ quả giàu vitamin C. Nếu trẻ không nhận đủ sắt từ thực phẩm thì nên bổ sung ở dạng lỏng hoặc nhỏ giọt để trẻ dễ uống và tăng hấp thụ.
● Với trẻ 1-3 tuổi, trong bữa ăn nên phối hợp đa dạng các nguồn thực phẩm giàu sắt, các thực phẩm/ngũ cốc bổ sung chất sắt, rau có chứa chất sắt và trái cây có nhiều vitamin C nhằm tăng sự hấp thu sắt. Nếu trẻ không đạt đủ được lượng sắt từ thực phẩm thì nên bổ sung cho trẻ bằng thực phẩm bổ sung dạng lỏng hoặc nhỏ giọt để trẻ dễ uống và tăng sự hấp thụ.
● Để ngăn ngừa thiếu máu do thiếu sắt, trẻ dưới 3 tuổi nên được khám định kì 1 năm/lần. Các bé từ 3 tuổi trở lên nên khám định kì 1.5 năm/lần.
Thiếu sắt cũng như các vi chất khác thường không dễ nhận biết. Khi có biểu hiện thường đã thiếu trong thời gian dài, có thể gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Thiếu sắt có thể do nhiều nguyên nhân như tỷ lệ hấp thụ khác nhau tùy mỗi bé, biếng ăn hay ăn lệch, … đều có thể làm trẻ dễ bị thiếu sắt, kẽm và các vi chất khác, thậm chí thiếu sắt thường đi kèm thiếu kẽm vì nguồn thực phẩm chứa 2 loại này khá giống nhau.Một số biểu hiện cho thấy liên quan nhiều đến thiếu sắt ở trẻ 1-3 tuổi như trẻ hay thèm ăn, liếm, hoặc nhai các đồ không phải thực phẩm như đất, giấy, khăn lau em bé hoặc bìa cứng.
HƯỚNG DẪN PHỐI HỢP ĐỂ TĂNG CƯỜNG HẤP THU SẮT VÀ KẼM TRONG THỰC PHẨM
● Bữa ăn giàu sắt như thịt bò, thịt heo, thịt gà. Sau đó 30 phút nên kết hợp với 1 trái cam hay 1 ly nước cam có thể giúp gia tăng hấp thụ sắt gấp 4 lần.
● Các thực phẩm giàu kẽm kể ở trên nên phối hợp đa dạng với các nguồn đạm khác trong cùng 1 bữa ăn để tăng hoạt động và sự hấp thụ kẽm. VD, cháo gà kết hợp cùng nấm rơm. Sự xuất hiện 2 nguồn đạm từ nấm và thịt gà cũng hỗ trợ nhau trong hấp thu kẽm, thay vì ăn riêng 1 loại.
● Các thực phẩm chứa phytates như đậu các loại, bắp, đậu hủ, hạnh nhân nên tránh ăn cùng bữa với các thực phẩm giàu sắt hay kẽm để tránh ngăn cản hấp thu 2 nguyên tố này.
Notes
- American Academy of Pediatrics (2020) Pediatric Nutrition. 8Th edition
- WHO & UNICEF (2019) Levels and trends in child malnutrition
0 Nhận xét