4 SAI LẦM THƯỜNG GẶP KHI CHO TRẺ ĂN DẶM 

Ngày nay có rất nhiều phương pháp và hướng dẫn ăn dặm được chia sẻ và tiếp cận, tuy nhiên sự biếng ăn của trẻ trong suốt giai đoạn ăn dặm và những giai đoạn sau đó vẫn chiếm tỉ lệ cao. Cụ thể, một nghiên cứu bởi nhóm các nhà khoa học tại ĐH Quốc Gia Ireland cho thấy cứ 2 trẻ có 1 trẻ có thể xuất hiện các dấu hiệu biếng ăn sau thời kì ăn dặm thậm chí kéo dài lên đến 18 tháng tuổi, thậm chí khoảng 22% trẻ kéo dài lâu hơn, lên đến 30 tháng. Sự biếng ăn do khởi đầu ăn dặm không đúng có thể làm trẻ bắt nhịp chậm hơn đà tăng trưởng trong những giai đoạn quan trọng cho phát triển chiều cao và não bộ. Tuy nhiên, lỗi này không phải do trẻ. Sự thật rằng hành vi ăn uống của trẻ dưới 7 tuổi phụ thuộc chính vào cha mẹ và ông bà - những người đang trực tiếp chăm sóc trẻ. Trong độ tuổi ăn dặm và phát triển hành vi ăn uống ở độ tuổi nhỏ, cha mẹ và ông bà đôi lúc vô tình nghĩ rằng trẻ còn nhỏ, ăn gì chả được miễn thấy bé vui hay thích ăn là thường cho trẻ cái bánh, cái kẹo, hay uống tí nước ngọt, cafe có làm sao đâu. Việc này đã vô tình làm “lệch đường” phát triển đúng trong hành vi ăn uống của trẻ- vốn đang ở giai đoạn sớm hình thành. 

Đây là những sai lầm thường gặp khi cho trẻ ăn dặm mà cha mẹ thường mắc phải:

1. Nên cho trẻ ăn dặm theo phương pháp ABC vì nó tốt hơn. 

Thực ra, không có phương pháp ăn dặm nào tốt nhất, chỉ có phương pháp nào bé của bạn đáp ứng tốt nhất, đừng quá rập khuôn, cứ tự do thay đổi và kết hợp, thậm chí bạn có thể tạo ra 1 phương pháp ăn dặm phù hợp với con bạn nhất. Đây là một số điều quan trọng khi cho trẻ ăn dặm:

• Hướng trẻ khám phá vị tự nhiên từ thực phẩm hơn là nêm nếm gia vị cho trẻ trước 1 tuổi. Trẻ nhỏ có số gai vị giác cao hơn nhiều lần so với người lớn, điều này để giúp trẻ học và phát triển vị giác một cách tự nhiên từ thực phẩm. 

• Hướng trẻ khám phá đa dạng các loại rau củ quả, nên lựa chọn theo mùa để tăng hương vị và hàm lượng dinh dưỡng, ưu tiên lựa chọn các nguồn sạch, được trồng hữu cơ, tự nhiên. Báo cáo của Viện Dinh Dưỡng Hoa Kỳ cũng nhấn mạnh trẻ có nhiều lợi ích trong việc sớm được giới thiệu thực phẩm từ thực vật như giúp trẻ gia tăng hứng thú với việc ăn rau củ cũng như có những hành vi ăn uống lành mạnh như ăn nhiều chất xơ, ăn ít ngọt, ít mặn và ít chất béo bão hòa hơn, do đó cân nặng của trẻ cũng tăng ổn định hơn so với trẻ ít ăn các thực phẩm từ thực vật. Phương pháp ăn dặm kiểu Nhật là một trong những phương pháp tập trung chủ yếu vào rau củ quả cho những tuần đầu. Bạn có thể tham khảo lại phương pháp ăn dặm kiểu Nhật. 

• Luôn kiên nhẫn lập lại khi giới thiệu 1 món mới với trẻ vì não bộ trẻ rất linh hoạt trong tiếp nhận các trải nghiệm bao gồm cả trong ăn uống. Nghĩa là trải nghiệm mới sẽ thay thế trải nghiệm cũ, do đó, việc bạn kiên giới thiệu lặp lại 1 món ăn nào đó dù trẻ đã từ chối trước đó sẽ sớm làm trẻ chấp nhận nó. 

• Trong ăn dặm, trẻ nên tránh các tác nhân gây dị ứng cao cho trẻ trước 1 tuổi như lòng trắng trứng, mật ong, sữa tươi, đậu phộng (lạc). Một số trẻ cũng có thể bị dị ứng với 1 số thực phẩm có tiềm năng dị ứng như cá, đậu nành, tôm, cua, bột mì (gluten). 

Khi lựa chọn bánh ăn dặm hay snack ăn dặm, cha mẹ chỉ nên giới thiệu khi trẻ từ 8 tháng tuổi vì độ tuổi này trẻ đã thiết lập tốt hành vi ăn dặm và cũng bắt đầu nhận biết cấu trúc không gian thức ăn rõ rệt từ dạng lỏng mịn sang dạng thô và có cấu trúc hơn. Việc giới thiệu bánh/snack ăn dặm như 1 khẩu phần ăn lành mạnh sẽ giúp trẻ phát triển khả năng nhận biết cấu trúc thức ăn cũng như kết nối các giác quan trong hành vi ăn uống như tai nghe âm thanh kêu răn rắc khi nhai, tay cầm nắm và hành vi nhai. Đó là những kỹ năng cần để phát triển hành vi ăn uống lành mạnh và kỹ năng nhai cho trẻ. Không chỉ vậy, nó còn cung cấp thêm 1 phần năng lượng và chất dinh dưỡng cho trẻ.  Lựa chọn bánh/snack ăn dặm cho trẻ nên chọn như thế nào?

• Loại không bổ sung thêm đường và muối, mà giữ đúng hương vị tự nhiên của nó. 

• Các dạng bánh/snack ăn dặm có thành phần chính là rau củ quả tự nhiên hay 100% thực vật có thể là 1 gợi ý hay cho trẻ vì nó không chỉ giúp gia tăng thêm thành phần vitamin khoáng, chất xơ mà còn giúp phát triển hành vi ăn uống lành mạnh cho trẻ. Một số bánh ăn dặm cho trẻ 8 tháng trở lên trên thị trường như bánh ăn dặm sinh tố dạng viên Baby Natura Smoothie Melts có thành phần hoàn toàn từ 100% rau củ quả tự nhiên, công nghệ sấy khô giữ nguyên dưỡng chất – vitamin – chất xơ, không thêm đường, không thêm muối để trẻ cảm nhận được vị tự nhiên cũng như thành phần các vitamin khoáng, chất xơ từ rau củ quả. Không những vậy, bánh khá an toàn cho trẻ vì 100% từ thực vật rau củ quả, nên không chứa những thực phẩm có tiềm năng dị ứng như lòng trắng trứng, sữa tươi, đậu phộng (lạc), đậu nành, bột mì (gluten)...  và cấu trúc giòn giòn, tan rã mềm nhanh giúp trẻ thích thú khi ăn.

2. Dụ dỗ trẻ ăn bằng điện thoại hay Ipad

Bạn có thể thấy bé hợp tác ăn khi đó. Nhưng dần dần bé sẽ biếng ăn và sẽ kéo dài bữa ăn hơn. Sau một thời gian, trẻ chỉ chịu ăn khi có “điều kiện” là có điện thoại/ipad. Vì sao như vậy? Thực ra, khi lần đầu tiên bạn dụ trẻ ăn bằng thiết bị điện tử là lúc bạn bắt đầu cho não bộ của trẻ cảm giác được “tặng thưởng”, cứ như vậy mỗi bữa và bạn vô tình làm trẻ trở nên “nghiện” các thiết bị này và kết nối sự nghiện đó với hành vi ăn uống của trẻ. Đừng trách tại sao con quá ương bướng không chịu ăn mà chỉ đòi xem điện thoại, mà hãy tự trách bản thân vì đã làm trẻ trở nên nghiện các thiết bị này. Cách tốt nhất để phát triển hành vi ăn uống tốt của trẻ và hạn chế sự biếng ăn đó là tạo cho trẻ thấy sự tương tác thực trong bữa ăn, nơi mà có mẹ và trẻ tương tác cùng nhau. Bữa ăn có thể bừa bộn, nhưng nó là thực và trẻ sẽ học được kỹ năng ăn uống tốt sau đó.

3. "Lạt quá làm sao bé ăn", phải nêm gia vị vào chứ!

Thực ra, số chồi vị giác của trẻ nhỏ nhiều gấp 2-3 lần người lớn. Điều này giúp trẻ cảm nhận tốt nhất hương vị từ thực phẩm một cách tự nhiên. Do đó, với trẻ dưới 1 tuổi, việc 1 chén cháo lạt có thể bạn cảm thấy chán ngán, nhưng với trẻ là rất đậm đà và đầy đủ vị, tức là trẻ có thể cảm nhận vị tự nhiên từ thực phẩm trong chén cháo tốt và rõ như đang xem phim chất lượng cao vậy. Do đó, việc thêm gia vị cho trẻ trước 1 tuổi là không cần thiết, mà nó còn làm phá vỡ “bộ phim” tuyệt vời của trẻ, làm trẻ rối loạn vị giác, gây biếng ăn, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng hoạt động của thận và gan của trẻ. Sau 1 tuổi số chồi vị giác của trẻ sẽ giảm dần, lúc này có thể bắt đầu nêm gia vị nhưng giữ mức vừa phải để trẻ vẫn có thể tiếp tục cảm nhận vị tự nhiên từ thực phẩm.  

4. Nước hầm xương cung cấp nhiều canxi cho bé. 

Thực tế, nước hầm xương có giá trị dinh dưỡng thấp không nhiều như chúng ta tưởng. Trẻ nên được ăn cháo với thịt xay nhuyễn mịn sẽ cung cấp nhiều giá trị dinh dưỡng hơn như sắt, chất đạm hơn là nấu với nước hầm xương. Hơn nữa, nước hầm xương có nguy cơ chứa kim loại nặng cao do phải nấu thời gian lâu. Do trẻ thường dùng thức ăn dạng loãng, nên nếu dùng nước hầm xương nấu cháo trẻ rất dễ bị tồn dư kim loại nặng trong cơ thể.  

Note: 

• Wolstenholme, H., Kelly, C., Hennessy, M. et al. Childhood fussy/picky eating behaviours: a systematic review and synthesis of qualitative studies. Int J Behav Nutr Phys Act 17, 2 (2020)