Vit K là một loại Vit hoà tan trong mỡ, là một nhóm các chất có cấu trúc hoá học 2-methyl-1,4-naphthoquinone, có 2 loại chính:
- Vit K1 (phylloquinone): tồn tại trong rất nhiều rau quả có màu xanh, là nguồn Vit K chủ đạo từ thực phẩm
- Vit K2 (menaquinones): từ MK4 tới MK13, là loại K có mặt trong thực phẩm từ động vật với lượng vừa phải. Gần như tất cả các loại K2 đều có thể được tổng hợp từ vi khuẩn thường trú trong ruột người.
- K3 (menadione): là loại tổng hợp tan trong nước và đã bị cấm vì có tác hại tới gan.
CHỨC NĂNG CỦA VIT K
Chức năng chính của Vit K là hỗ trợ gan trong việc tổng hợp các yếu tố đông máu II, VII, IX, X, protein C và protein S. Thiếu K sẽ đưa đến giảm các yếu tố đông máu và gây chảy máu kéo dài hay chảy máu tự phát.
Osteocalcin, một protein có trong cấu trúc xương, cũng cần K trong phản ứng carboxylation với Canxi, góp phần trong việc chuyển hoá xương. Tuy nhiên vai trò của K không quan trọng như Vit D.
Matrix Gla-protein là protein phụ thuộc K trong thành mạch máu, sụn, xương có thể có vai trò trong việc giảm canxi hoá thành mạch máu, nhưng vẫn chưa thực sự rõ ràng và cần phải nghiên cứu thêm.
THIẾU VIT K
Thiếu K là chuyện của TRẺ SƠ SINH và người lớn CÓ BỆNH.
THIẾU VIT K Ở TRẺ SƠ SINH
Trẻ sơ sinh, nhất là trẻ sơ sinh bú mẹ hoàn toàn, là đối tượng nguy cơ cao bị thiếu K, gây bệnh xuất huyết do thiếu K trên trẻ ss và trẻ nhỏ, vì những lý do sau:
- Vit K xuyên qua nhau thai rất ít, do đó khi vừa sinh ra trẻ ss có rất ít K dự trữ trong cơ thể, và thấp hơn nữa từ ngày 2-3.
- Vit K trong sữa mẹ rất thấp, cũng như Vit D nên không đủ nguồn K1 cho tới khi ăn dặm.
- Trẻ chưa có vi trùng thường trú đường ruột nên không có nguồn K2, cho tới khoảng 6 tháng thì mới bắt đầu có K2
Xuất huyết trên trẻ ss và nhũ nhi do thiếu K có thể rất sớm hay vài tháng sau sinh
- Xuất huyết sớm (<24h): thường là nặng, hầu hết do mẹ đang uống các thuốc trị co giật hay isoniazid khiến cơ thể không sử dụng được K
- Xuất huyết điển hình (1-7 ngày sau sinh): thường gặp triệu chứng chảy máu kéo dài từ cuống rốn hay từ nơi tiêm chích.
- Xuất huyết muộn: (2-12 tuần sau sinh, nhưng có thể gặp tới 6 tháng tuổi): loại này nguy hiểm vì có 30-60% là xuất huyết não. Trẻ có thể hoàn toàn bình thường và đột nhiên xuất huyết não hay bị bầm hay chảy máu nơi khác như trong phân, nước tiểu, dưới da.
Bệnh này hay gặp ở trẻ bú mẹ hoàn toàn và không chích K dự phòng ngay sau sinh.
Ngày xưa khi trẻ sơ sinh chưa chích K, thì khoảng 100 trẻ thì có 1 trẻ xuất huyết nhẹ, 1000 trẻ thì có 1 trẻ xuất huyết nặng (thường là trong não). Từ khi tiêm Vit K1 dự phòng( 0.5-1mg) sau sinh được thực hiện vào năm 1961 thì bệnh này đã trở thành đồ cổ. Nhưng gần đây phong trào “thuận tự nhiên” gì gì đó làm nhiều cha mẹ từ chối mũi K sau sinh, khiến bệnh này có nguy cơ quay trở lại vì các bậc cha mẹ thuận tự nhiên này thường là chỉ cho bú mẹ + không chích K = nguy cơ chảy máu (não).
CÂU HỎI 1: Liều K 1mg tiêm bắp trong vòng 6 giờ sau sinh có quá cao không, độc hại không?
Hoàn toàn không vì không như tiêm tĩnh mạch thì K đi thẳng vào máu, còn khi tiêm bắp, mô cơ sẽ giữ K lại như một nhà kho chứa K và từ từ phóng thích vào trong máu, giúp trẻ luôn có đủ lượng K cần thiết trong 6 tháng cho đến khi trẻ bắt đầu ăn dặm, và có vi trùng thường trú trong ruột khiến trẻ có thêm K từ thức ăn và từ ruột, mọi chuyện đã được tính toán sau cho an toàn, hợp lý và lợi ích nhất, các mẹ đừng có mà cầm đèn chạy trước ô tô.
CÂU HỎI 2: Không muốn tiêm K thì uống được không?
Không, vì sự hấp thu K qua đường tiêu hoá dao động quá nhiều nên không đáng tin cậy, đã có nghiên cứu cho K uống hai liều nhưng không đạt mức K cần thiết, nên tốt nhất là tiêm một mũi K rồi rung đùi cho con bú nhá.
Tôi hay làm cắt da quy đầu ở trẻ sơ sinh, nếu cha mẹ có bệnh rối loạn đông máu hay trẻ không được chích K thì tôi sẽ từ chối không làm. Dại gì mà rước của nợ vào người, cắt xong đứa nhỏ chảy máu hoài không cầm phải vô viện chích K, rồi lỡ nó chảy máu não ngủm thì tui cũng tiêu. Không phải tại anh nhưng mà anh lãnh đủ.
Thành ra mấy mẹ chích cho con mũi K sau sinh dùm tui cái, mọi người cùng vui. Còn không một ngày nó đang vui chơi tự nhiên đổ ra xanh lè do thiếu máu, co giật vì chảy máu trong não thì ráng chiu đi. Cái này quýt làm cam chịu.
Trong các link tham khảo có 1 link về một bé bú mẹ không chích K bị xuất huyết não mà chết ở bên Úc, không phải tôi hù khơi khơi đâu.
Mấy mẹ cuồng “thuận tự nhiên” buồn cười ở chỗ là năn nỉ chích mũi K cho khỏi chảy máu thì lắc đầu nguây nguẩy, còn kêu uống K thì răm rắp tuân theo
THIẾU K Ở TRẺ EM VÀ NGƯỜI LỚN
K có rất nhiều từ nhiều loại thức ăn, nhất là rau xanh, thức ăn lên men. K2 được tổng hợp từ ruột. Không ai biết lượng K2 từ ruột là bao nhiêu nhưng nghiên cứu cho thấy một số người có lượng K1 thấp hơn bình thường nhưng không hề chảy máu là do K2 này đây.
Chính vì điều này mà thiếu K trên trẻ em và người lớn là CỰC HIẾM, trừ khi có bệnh làm kém hấp thu hay giảm tổng hợp từ ruột
NHU CẦU K MỖI NGÀY (NAM/NỮ)
- 0-6 tháng: 2 mcg
- 7-12 tháng: 2.5 mcg
- 1-3 tuổi: 30 mcg
- 4-8 tuổi: 55 mcg
- 9-13 tuổi: 60 mcg
- 14-18 tuổi: 75mcg
- >19 tuổi: 120 mcg/90 mcg
CHÚ Ý: lượng K cần ở trẻ <12 tháng ít như vậy là đã tính luôn mũi K 1 mg lúc mới sinh, nếu không có mũi đó thì không phải chỉ có 2 mcg thôi đâu nha.
Khảo sát ở Mỹ cho thấy lượng K trung bình từ thức ăn mỗi ngày ở trẻ 2-19 tuổi là 66 mcg, người lớn là 122 mcg (nữ) và 138 mcg (nam), có nghĩa là LUÔN CAO HƠN nhu cầu K của cơ thể mỗi ngày. Đó là khảo sát ở Mỹ, còn VN với chế độ ăn nhiều rau thì sẽ còn cao hơn nữa.
Khảo sát trên người bình thường, khoẻ mạnh, có chế độ ăn cân bằng thì chuyện thiếu K là điều gần như không thể (IMPOSSIBLE)
Đó là chưa tính tới K2 từ ruột
Thậm chí khảo sát gần đây cho thấy 1/3 người Mỹ ăn, uống K nhiều hơn mức cần thiết, nhưng vì K có liều độc rất, rất cao nên vấn đề ngộ độc không đáng lo ngại
NHỮNG AI CÓ THỂ THIẾU K?
- Trẻ sơ sinh bú mẹ không chích K
- Người có bệnh kém hấp thu đường ruột: viêm ruột kéo dài, cystic fibrosis, bệnh tuỵ tạng, tắc mật, hội chứng ruột ngắn (do cắt phần lớn ruột), phẫu thuật cắt dạ dày, bệnh celiac, những người này thường phải bổ sung K
- Thuốc kháng đông máu (Wafarin và thuốc cùng loại), các thuốc này không làm giảm K nhưng ngăn trở hoạt động của K
- Kháng sinh kéo dài vài tuần nhất là loại phổ rộng như Cephalosporin do giảm K2 từ ruột, tuy nhiên không khuyến cáo bổ sung K khi dùng ks trừ khi phải dùng liên tục từ vài tuần trở lên + kém hấp thu K từ thức ăn.
- Bệnh gan mãn tính
- Thuốc làm giảm muối mật như cholestyramine hay cholestipol, nhất là dùng thời gian dài
- Orlistat: là thành phần thuốc giảm cân (Alli, Xenical) làm giảm hấp thu mỡ, gây nên giảm hấp thu luôn cả các vitamins tan trong mỡ
CÁC VẤN ĐỀ KHÁC CỦA K
LOÃNG XƯƠNG
Về lý thuyết, thiếu K thì có thể góp phần gây loãng xương, nhưng trên thực tế thì chuyện đó không thể có vì chuyện thiếu K là gần như ZERO trên người bình thường.
Hiện tại có khá nhiều nghiên cứu nhưng chỉ có một nghiên cứu cho thấy Vik K liều cao 180 mcg/ngày X 3 năm có cải thiện mật độ xương, các nghiên cứu còn lại thì không thấy cải thiện mật độ xương và phòng ngừa loãng xương trên phụ nữ mãn kinh.
Do đó hiện nay FDA không đồng ý dùng Vit K để phòng ngừa và điều trị loãng xương, mặc dù Vit K được dùng để điều trị loãng xương ở Nhật
BS Roberto Pacifici, trưởng bộ môn nội tiết của ĐH Emory ở Atlanta, USA có nói như vầy: từ lâu đã biết là không có mối liên quan giữa loãng xương là Vit K, nếu bạn thiếu K đủ nặng để làm yếu xương, bạn đã chết vì chảy máu rồi.
Vit K VÀ BỆNH MẠCH VÀNH
Chính vì tác dụng của K lên Matrix Gla-protein làm giảm canxi hoá thành mạch máu nên nhiều người hy vọng uống K sẽ làm giảm canxi hoá thành mạch máu, làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch.
Cho tới nay, các nghiên cứu đều không cho thấy cải thiện rõ rệt canxi hoá mạch vành hay động mạch chủ ngoại trừ 1 nghiên cứu cho thấy có sự cải thiện canxi hoá mạch vành chỉ có 6% trên cá thể được cho uống K1
Vấn đề này hiện nay chưa được hiểu rõ, cần phải có nhiều nghiên cứu thêm. Nhưng hiện nay là không thấy hiệu quả.
Xin nhắc là Vid D liều cơ bản mỗi ngày không làm tăng Canxi, không làm tăng nguy cơ canxi hoá mạch máu.Chỉ khi uống D liều rất cao kéo dài thì mới có nguy cơ tăng Canxi. Nên không cần kèm K khi uống D vì lý do này mà có uống thì cũng không có tác dụng gì
Bổ sung Canxi thường quy cho trẻ em cũng không được khuyến cáo vì sữa mẹ, sữa công thức, sữa bò và thức ăn có nhiều Canxi, nên đủ nhu cầu, không cần uống thêm mỗi ngày.
Tóm lại, Vit K dư thừa từ thức ăn, thêm vào K2 từ ruột nên chuyện thiếu K là chuyện gần như khoa học viễn tưởng đối với người khoẻ mạnh bình thường. Bởi vậy chuyện uống Vit K làm tăng chiều cao cũng là vô bổ mà thôi. Loãng xương cũng không, bệnh tim mạch gì đó thì bây giờ chưa thấy lợi ích gì, còn phải nghiên cứu thêm nhiều lắm.
Con nít nơi tại hạ lưu lạc giang hồ không có uống K, không khuyến cáo uống Canxi thường quy, ăn uống cân bằng là dư xài rồi. Cũng là chuyện ruồi bu thôi.
Vậy nha, không có bộ ba thần thánh gì đâu.
Mà tui ghét mấy vụ thần thánh gì gì đó lắm, vì cái gì thần thánh hoá thường thường là… xạo.
Nếu có môn phái giang hồ nào kêu uống K thì đi hỏi môn phái đó nha, đừng hỏi tại hạ vì tại hạ cũng không biết tại sao.
Tại hạ sẽ để bài tham khảo trong comment vì bỏ lên đây nó dính cái link, bà con share không được khiếu nại hoài.
PS: hiện nay tất cả các bé sơ sinh đều được tiêm Vit K1 ngay sau sinh trong bệnh viện, trừ khi bạn sinh ở nhà hay từ chối, nên đừng lo chuyện đó nha.
Nguồn: BS Hung Truong
0 Nhận xét