Vitamin D là gì? Có những dạng vitamin D nào?
Vitamin D là 1 loại vitamin quan trọng, bản thân nó thực chất là 1 tiền hormone, được tổng hợp tại da sau khi tiếp xúc với tia cực tím hoặc được hấp thu tại ruột thông qua thức ăn hay các loại thực phẩm bổ sung.
Vitamin D có các dạng sau:
- Vitamin D3: Dạng này được tìm thấy trong các sản phẩm từ động vật và các loại thực phẩm bổ sung. Con người có thể tự tổng hợp D3 khi da tiếp xúc với tia cực tím B (UVB).
- Vitamin D2 (hay Ergocalciferol), loại này được tìm thấy trong các chế phẩm thực vật và các loại sản phẩm bổ sung. Nó được tạo ra khi thực vật tiếp xúc với ánh sáng.
- Calcidiol (25 OHD) đây là dạng dự trữ của vitamin D. Được tạo thành từ vitamin D2 và D3 tại gan.
- Calcitriol (1,25-dihydroxyvitamin D) đây là dạng vitamin D có hoạt tính, được tổng hợp tại thận, từ nguyên liệu là calcidiol.
Vai trò của vitamin D với cơ thể?
- Với sức khỏe xương: điều này thì ai cũng biết không cần nói thêm. Vitamin D tham gia hấp thu và điều hòa Canxi, phosphor trong cơ thể, muốn có bộ xương khỏe, chiều cao tốt chắc chắn không thể thiếu vitamin D.
- Vitamin D cũng đóng vai trò trong quá trình phân chia tế bào, bài tiết và chuyển hoá các hormone, bao gồm hormone tuyến cận giáp và insulin. VitaminD cũng có khả năng ảnh hưởng đến sự biệt hoá một số tế bào ung thư như ung thư da, xương và các tế bào ung thư vú. Bổ sung đầy đủ vitamin D giúp giảm nguy cơ bị ung thư vú, đại tràng và tuyến tiền liệt.
- Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, thiếu hụt vitamin D ảnh hưởng rất lớn tới khả năng miễn dịch của cơ thể, bổ sung đầy đủ vitamin D làm tăng cường sức đề kháng, giảm các bệnh nhiễm trùng.
- Vai trò của vitamin D trong sức khỏe tim mạch, bệnh tăng huyết áp và ung thư: hiện nay, cũng đã có nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ những bệnh này giảm đi khi được bổ sung đầy đủ vitamin D.
Cơ thể chúng ta lấy Vitamin D từ đâu?
- Tổng hợp vitamin D ở da khi da tiếp xúc với tia UVB có trong ánh sáng mặt trời.
- Thực phẩm tự nhiên: có rất ít thực phẩm tự nhiên chứa vitamin D. Nguồn vitamin D trong thực phẩm chú yếu đến từ gan, mỡ các loài cá nhiều dầu như: cá hồi, cá thu, cá chích. Vitamin D cũng có trong thịt nội tạng động vật và lòng đỏ trứng nhưng không nhiều.
- Sữa mẹ có rất ít vitamin D, ước chừng chỉ có khoảng 25 đơn vị vitamin D trong 1 lít sữa mẹ. Đến đây nhiều người hay đặt câu hỏi là cho mẹ uống D rồi cho con bú được không? Câu trả lời là ĐƯỢC nếu mẹ chịu uống 4000 - 6400 đơn vị D/ ngày. Nhưng điều này có vẻ không khả thi.
- Thực phẩm làm giàu vitamin D: tại Mỹ, vitamin D được bổ sung vào sữa, các chế phẩm của sữa, ngũ cốc ăn sáng, nước cam. Ở một số nơi khác trên thế giới, vitamin D cũng đã được bổ sung vào sữa và các sản phẩm bánh mì.
- Thực phẩm chức năng: rất đa dạng từ dạng xịt định liều vào khoang miệng như Dimao, đến dạng nhỏ giọt, siro, dạng viên uống như Mequib, Pediakid vitamin D3, Speciakid vitamin D3….
Ai là người có nguy cơ cao thiếu vitamin D?
- Trẻ bú mẹ hoàn toàn: như trên đã nói nồng độ vitamin D trong sữa mẹ rất thấp, không thể nào cung cấp đủ vitamin D cho trẻ. Chính vì lý do này mà Viện hàn lâm nhi khoa Hoa Kỳ đã khuyến cáo nên bổ sung vitamin D3 cho các trẻ bú mẹ ngay từ tuổi sơ sinh.
- Người có làn da sậm màu.
- Người thừa cân, béo phì.
- Người ăn chay.
- Người dùng các loại thuốc sau: corticoid, thuốc kháng siêu vi, kháng nấm, kháng động kinh…
- Người có bệnh mạn tính như: kém hấp thu, xơ nang, viêm ruột mạn, bệnh gan mật, suy dinh dưỡng…
Tình hình thiếu D ở Việt Nam và trên thế giới?
- 15 % trẻ em Mỹ không đủ Vitamin D.
- Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ thiếu Vitamin D là 59,3% ở phụ nữ thành phố; 56,2 % phụ nữ nông thôn; 62,1% trẻ em ở thành thị và 53,7% trẻ em nông thôn.
Thiếu Vitamin D gây hậu quả gì?
- Thiếu vitamin D chắc chắn ảnh hưởng đến sức khỏe xương như còi xương, loãng xương và dễ gãy xương.
- Giảm khả năng miễn dịch của trẻ.
- Các rối loạn về canxi có thể dẫn tới co giật, kích thích thần kinh, cơ nhão, chậm phát triển vận động…
- Gia tăng các bệnh lý không lây ở người lớn: huyết áp, tim mạch, tiểu đường, ung thư…
Làm sao biết trẻ bị thiếu vitamin D?
- Nhìn chung các triệu chứng của thiếu vitamin D ở trẻ khá mơ hồ và không đặc hiệu.
- Các biểu hiện còi xương: trường hợp nhẹ không có triệu chứng. Nặng thì có các biểu hiện như: đau xương, chậm phát triển vận động, tăng trưởng kém, trẻ nhỏ thóp rộng, lâu đóng, khe khớp sọ rộng và mềm, biến dạng xương: bướu trán 2 bên, chuỗi hạt dọc khe liên sườn, chân vòng kiềng, chân chữ X, ức gà, vòng cổ tay cổ chân…
- Loãng xương hay gặp ở thiếu niên, người lớn. Thường biểu hiện tình trạng đau xương, đau cơ và xương dễ gãy.
- Các biểu hiện khác: Cảm giác cơ yếu, mềm nhão, khó chịu, đôi khi gây co giật, giật cơ, hạ huyết áp, thở rít, khò khè, tăng phản xạ gân xương.
- Vì các triệu chứng thường chỉ xuất hiện khi thiếu vitamin D nặng, kéo dài nên chúng ta cần chẩn đoán sớm tình trạng thiếu vitamin D bằng cách đo nồng độ vitamin D trong máu.
Nhu cầu vitamin D mỗi ngày theo lứa tuổi?
- Trẻ dưới 12 tháng tuổi: 400IU/ngày
- Trẻ 1- 18 tuổi: 600 – 800IU/ngày
- Trên 18 tuổi: 600 – 800 IU/ngày
Đây là liều dự phòng an toàn, mức tối đa quy định còn tùy thuộc vào từng độ tuổi.
Làm sao để bổ sung vitamin D cho bé?
- Tắm nắng: đây là vấn đề có nhiều tranh cãi, những năm gần đây vai trò tắm nắng giúp trẻ lấy đủ vitamin D đã thay đổi. Từ xưa, người ta khuyên nhau đem trẻ đi tắm nắng lúc sáng sớm và chiều muộn. Thực tế, tia UVB giúp da tổng hợp vitamin D có bước sóng trung bình (290 – 315 nm), nó không thể xuyên qua lớp ozone và bị hấp thu bởi các mây mù, hơi nước… Do đó, buổi sáng sớm và chiều tối tia UVB gần như không thể tới tiếp cận với làn da của chúng ta được. Những lúc này chỉ có tia UVA với bước sóng cao mới tiếp cận được da của chúng ta và tia UVA lại làm tăng nguy cơ ung thư da, sạm da, cháy da…
- Tia UVB mạnh nhất là khi mặt trời ở trên đỉnh đầu (lúc giữa trưa) nếu đem trẻ ra phơi nắng lúc này thì họa may mới lấy đủ vitamin D nhưng lợi bất cập hại, lấy được vitamin D thì cũng “lãnh đủ” tia UVA vì lúc giữa trưa cũng là lúc tia UVA mạnh nhất.
- Do đó, Viện Hàn Lâm Nhi Khoa Hoa Kì (AAP) khuyến cáo không để trẻ dưới 6 tháng tuổi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời là như vậy. Như thế rõ ràng rằng, tắm nắng không phải là phương pháp hữu hiệu để tổng hợp vitamin D nữa.
- Ăn uống: vitamin D cũng có trong động vật nhưng lượng rất ít, nếu ăn thức ăn tự nhiên hầu như không thể nào lấy đủ vitamin theo nhu cầu mỗi ngày của trẻ.
- Dùng các thực phẩm đã làm giàu D3: có nhiều loại sữa, bánh mì, nước cam đã được chủ động bổ sung D3 vào. Thật không may các loại thực phẩm này chưa phổ biến tại nước ta .
- Thực phẩm bổ sung – thuốc: Hiện tại đây là phương pháp hữu hiệu và đơn giản nhất để cung cấp vitamin D cho bé. Có rất nhiều loại trên thị trường, mỗi loại có ưu, nhược điểm riêng.
Liệu dùng vitamin D liều cao, kéo dài có gây ngộ độc không, hay có tác dụng phụ gì không?
- Thực ra, liều gây ngộ độc thì chưa rõ, giới hạn dung nạp của cơ thể đối với vitamin D là rất cao, lên đến 4000 IU mỗi ngày ở thiếu niên và người lớn khỏe mạnh, 3000 IU/ ngày với trẻ 4 - 8 tuổi, 2500 IU/ ngày với trẻ 1 - 3 tuổi, 1500 IU/ ngày với trẻ 6 – 12 tháng, 1000 IU/ ngày với trẻ 0-6 tháng. Dưới những con số này thì nguy cơ ngộ độc là không có.
- Tác dụng phụ khi dùng D chưa ghi nhận, nếu dùng cao hơn liều khuyến cáo có thể gây chán ăn.
Dùng vitamin D cho đến khi nào?
- Vì mỗi ngày chúng ta đều cần D, tuổi già, phụ nữ có thai, cho con bú nhu cầu còn cao hơn, nên nếu chế dộ ăn không đảm bảo đầy đủ vitamin D thì việc bổ sung vitamin D từ bên ngoài hầu như là suốt cuộc đời.
- Với trẻ bú mẹ hoàn toàn hoặc hỗn hợp, dùng vitamin D cho tới khi nào cai hẳn sữa mẹ và sữa mẹ được thay thế bằng thực phẩm khác có chứa đủ lượng D theo nhu cầu của trẻ, chẳng hạn sữa công thức (1 lít có 400 IU vitamin D3), sữa tươi, thực phẩm làm giàu vitamin D…
Các sản phẩm vitamin D trên thị trường?
- Hiện nay, việc bổ sung vitamin D đã trở thành thường quy. Cho nên có rất nhiều các chế phẩm khác nhau trên thị trường.
- Tiện lợi nhất có lẽ là dạng vitamin D xịt định liều (Dimao), với mỗi nhát xịt tương đương 400IU vitamin D3, đúng với liều khuyến cáo cho trẻ em. Sản phẩm này ưu thế ở sự tiện dụng, chỉ cần xịt vào khoang miệng trẻ là xong, không sợ quá liều như các sản phẩm siro hay nhỏ giọt khác, hương xylitol tự nhiên của Dimao theo như đánh giá của phụ huynh khá dễ chịu, bé ít phản ứng hay ọe ói. Khả năng hấp thu trong khoang miệng cũng tốt. Nói chung là 1 sản phẩm đáng cân nhắc.
- Speciakid Vitamin D3 và Pediakid vitamin D3: ưu điểm là dạng vitamin D3 hòa tan trong dầu nên dễ hấp thu, sản xuất ở Pháp, đạt tiêu chuẩn châu Âu, được nhập khẩu chính hãng về Việt Nam nên an tâm về chất lượng.
- Mequib 1: là sản phẩm phối hợp vitamin D3 và vitamin K2, cũng là sản phẩm có nguồn gốc châu Âu (Na Uy), điểm thuận lợi là bổ sung cả D3 và K2 trong một lần uống.
- Aquadetrim: ưu điểm của sản phẩm này là sẵn có trên thị trường, điểm trừ lớn nhất của aquadetrim là rất khó lấy giọt, khi dốc lọ thuốc xuống chờ hoài không ra giọt nào, mà đã ra là rớt liền vài giọt, nhiều phụ huynh nhỏ thẳng vào miệng con dẫn đến bị quá liều. Thêm vào đó aquadetrim có vị tinh dầu tràm, hắc khá khó chịu, nhiều bé bị ói khi uống sản phẩm này.
- Ostelin có cả dạng nhỏ giọt và dạng siro: Câu hỏi hay bị hỏi nhất với sản phẩm này là: khuyến cáo ghi trên hộp thuốc là cho trẻ uống 0.5 ml/ ngày thôi nhưng khi bác sĩ xem lại hàm lượng thì 0.5ml chỉ tương đương có 200 đơn vị D3, phụ huynh nào được gặp bác sĩ thì về nhà mới biết tăng liều lên 1ml/ ngày nhưng vẫn thấy sợ sợ vì “trên hộp thuốc ghi là uống 0.5ml sao bác sĩ lại bảo uống 1ml”. Còn những ai không tiếp cận được Bác sĩ thì cứ đinh ninh uống theo chỉ dần trên hộp thuốc thời gian dài dẫn đến không cung cấp đủ vitamin D Cho bé. dạng nhỏ giọt thì cũng gặp điểm trừ giống Aquadetrim. Vị của ostelin theo đánh giá thì dễ chịu hơn aquadetrim. Ostelin hiện tại vẫn bán theo dạng xách tay trên thị trường nên phụ huynh cần thận trọng xem xét kĩ về xuất xứ của sản phẩm.
- Chai Stérogyl nhỏ giọt: Sản phẩm này được kê toa rất rộng rãi tại bệnh viện sản – nhi. Mọi người nên nhớ đây là vitamin D2. Theo nhiều nghiên cứu thì vitamin D2 không tốt bằng vitamin D3, người ta thấy nhóm trẻ uống D3 khi xét nghiệm nồng độ 25-OHD cao hơn nhóm trẻ dùng vitamin D2. Từ đó đi đến kết luận là vitamin D3 vẫn có hiệu quả hơn. Tôi cũng khuyên phụ huynh nên chọn vitamin D3 thay vì vitamin D2.
- Viên D Fluoretten 500 I.E: Nhiều mẹ cũng truyền tai nhau mua viên này về cho con uống, nghe nói tốt lắm vì xuất xứ ở Đức. Tuy nhiên, Nhi Khoa Nobita khuyên không nên dùng vì dạng viên không phù hợp với trẻ nhỏ, nguy cơ hàng nhái, hàng giả; ngoài vitamin D còn có những chất khác bên trong chưa có khuyến cáo thường quy cho trẻ em.
* Hiện nay, Hiệu thuốc online của Nhi Khoa Nobita có bán các sản phẩm bổ sung vitamin D3 cho bé, các bạn có thể tham khảo thêm (nhấn vào tên thuốc để xem):
- Vitamin D3 dạng nhỏ giọt: Speciakid vitamin D3, Pediakid vitamin D3.
- Vitamin D3 dạng xịt: Dimao.
- Vitamin K2 dạng xịt: Keovon.
- Phối hợp vitamin D3 và vitamin K2: MeQuib 1.
Tài liệu tham khảo
1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=19951983
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=19255005
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=18524739
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22552031
0 Nhận xét