SỮA BÒ HAY SỮA HẠT?

1- Protein động vật (thịt, sữa, trứng…) là protein hoàn hảo vì có đủ 8 loại acid amin thiết yếu mà cơ thể không thể tổng hợp được. Điều quan trọng hơn nữa là, tỉ lệ những loại acid amin thiết yếu này tương ứng với nhu cầu cơ thể con người.

2- Protein thực vật là loại protein không hoàn hảo vì không có đủ 8 loại acid amin thiết yếu. Do đó, protein thực vật thua xa protein từ thịt sữa trứng cá.

3- Các loại đậu là nguồn cung cấp protein thực vật tốt nhất so với các loại rau quả trái cây. Mỗi loại đậu, tuy không có đủ 8 loại acid amin thiết yếu, nhưng có loại chứa nhiều acid này, có loại chứa nhiều acid kia. Do đó những người ăn chay nên ăn đủ loại đậu, nay đậu này, mai đậu khác, bù qua sớt lại, để có đủ các loại acid amin thiết yếu cho cơ thể

4- Ngoại lệ duy nhất là đậu nành, có đủ 8 loại acid amin thiết yếu, được xem là “thịt” của người nghèo. Chẳng lẽ những người ăn chay quanh năm suốt tháng chỉ ăn đậu nành?

5- Sữa thực vật mà tôi đề cập trong bài là sữa hạt thương mại (đóng chai đóng hộp…). Tôi không chê bai sữa thực vật, nhưng giới kinh doanh đã quảng cáo quá xa sự thật về lợi ích của sữa thực vật nhàm mục địch lợi nhuận.

6- Sữa hạt (thương mại), do loại bỏ bã, nên lượng chất xơ thất thoát rất nhiều, kể cả chất xơ hòa tan. Một hộp sữa đậu thương mại (100ml), chỉ có 2-3g chất xơ theo khai báo trên nhãn, và trong tính toán gồm cả chất làm sệt (loại polysaccharides) do nhà SX đưa vào. Nguồn chất xơ tốt nhất là từ rau, trái cây, ngũ cốc nguyên cám.

7- Các bạn ăn kiêng giảm béo dùng sữa thực vật thương mại nên thận trọng lượng đường (sugar) chứa trong hộp.

8- Về chất xơ hòa tan và chất xơ không hòa tan tôi sẽ đề cập trong bài khác.

9- Sữa hạt tốt nhất là loại sữa nhà làm. Bạn có thể mua đủ loại đậu, ưng loại nào mua loại đó, về ngâm, nấu và nghiền thành sữa đậu (không qua lọc). Sữa như thế còn rất nhiều chất xơ và nhiều dưỡng chất khác. Ngoài thị trường có bán máy làm sữa đậu, bạn chỉ cần lập trình thời gian ngâm, nấu và xay… Những thông số về ngâm, xay, nấu… tùy từng loại đậu. Bạn có thể xem hướng dẫn trên trang web của những nơi bán máy, hoặc những nơi bán đậu. Giá máy làm sữa đậu không nhiều tiền lắm, khoảng 2-3 triệu gì đó.

10- Các loại đậu có nhiều chất phản dinh dưỡng, cản trở hấp thu dưỡng chất, nên cần được ngâm và nấu để loại bỏ các chất bất lợi này.

11- Những người ăn kiêng giảm béo, hoặc kiểm soát đường máu nên dùng sữa đậu nhà làm. Tuyệt đối không thêm đường. Làm mát sữa trong tủ lạnh dễ uống hơn.

12- Các bạn lớn tuổi, nhu cầu chất xơ nhiều hơn bọn trẻ, khoảng 25-30g/ngày. Uống sữa đậu nhà làm rất ích lợi cho tiêu hóa, nhuận trường (cũng tốt để giúp kiểm soát mỡ máu cholesterol).

13- Các loại bột đậu/hạt đóng hộp thương mại, tôi không biết thành phần,quy trình sản xuất và bảng phân tích cụ thể nên không thể phát biểu. Tốt nhất các bạn nên hỏi nhà sản xuất. Họ chịu trách nhiệm về quy trình sản xuất và sản phẩm của họ.

14- Các loại bột đậu/hạt này pha thành sữa không thể trị được, cũng như không làm giảm nhức mỏi, đau xương, đau khớp như ông nghệ sĩ nào đó quảng cáo tràn lan trên youtube và facebook. Ở nước ngoài quảng cáo kiểu này thì đã bị phạt rồi.

15- Tiêm chích hormone vào bò, để kích thích tạo sữa ảnh hưởng các trẻ thế nào, tôi đã viết trong bộ “Ăn để sướg sướng hay ăn để để sợ?), sẽ trích và post thành bài riêng vào tuần sau.

Thưa các vị phụ huynh, quý vị là người lớn, muốn chọn ăn uống theo kiểu nào, theo trường phái nào là quyền chọn lựa của quý vị. Nhưng với các em bé, xin nhớ các cháu đang trong tuổi phát triển về thể chất và tinh thần, cần ăn uống đủ chất, đủ calo theo nhu cầu. Nên biết rằng, ăn không đủ chất là suy dinh dưỡng (undernutrition), mà ăn thừa mứa, mất cân đối chất bổ dưỡng cũng là suy dinh dưỡng (overnutrition). Ăn thừa hay thiếu đều gọi chung là suy dinh dưỡng (malnutrition). Các bà bầu cũng vậy, thừa hay thiếu dinh dưỡng đều ảnh hưởng đến thai nhi.

Trong các loại thực phẩm mà trẻ (trên 1 tuổi) ăn vào, thì sữa bò và các sản phẩm từ sữa (phó mát, bơ, sữa chua…) là loại thực phẩm tốt nhất, cân đối nhất. Mỗi ngày 1-2 ly sữa bò là đủ.

Sữa thực vật tuy lành mạnh, nhưng về mặt dinh dưỡng không bao giờ có thể bằng sữa bò.

Hai mươi năm trở lại đây, sữa bò bị tấn công tơi bời. Nhiều nghiên cứu cho thấy sữa bò còn làm trẻ em dậy thì sớm, gây ra ung thư tiền liệt tuyến, ung thư ruột già, ung thư vú, tim mạch… Có những nghiên cứu chỉ ở quy mô phòng thí nghiệm, nhưng cũng có khảo cứu khá hoành tráng như của đại học Uppsala (Thuỵ Điển). 

Tấn công dữ nhất là vụ sữa bò có hormone: loại hormon tự nhiên IGF-1 có trong sữa bò, và loại hormone rBGH, được tiêm vào để kích thích vú bò tiết sữa. Loại hormone rGBH bị tấn công dữ dội nhất. Tất cả mới chỉ dừng lại mức tham khảo, chưa đủ tin cậy để gây ảnh hưởng tới các cơ quan chức năng đưa ra khuyến cáo về tiêu thụ sữa. 

Ở châu Âu, cấm dùng hormon rBGH từ lâu. Ở Mỹ cho phép dùng, nhưng trong thực tế, các trại chăn nuôi đã không dùng rGBH nữa. Ở Tây phương, tấn công sữa bò đã lắng xuống cả chục năm nay, nhưng ở VN vẫn còn dai dẳng, hormone sữa bò này nọ, nhưng ít ai chịu tìm hiểu cho có đầu đuôi. 

Cho đến nay chưa có cơ quan an toàn nào, hay viện nghiên cứu nào khuyến cáo không nên uống sữa bò vì nguy cơ gây hại đến sức khỏe của con người. Mặt lợi của sữa bò là nguồn protein tuyệt hảo, rồi các khoáng calcium, magnesium, potassium… và các vitamin rất phong phú nữa. Lợi ích thấy rõ, nhất là với trẻ em đang tuổi lớn. Và mặt bất lợi của sữa bò, đó là những nguy cơ chưa được chứng minh rõ ràng, như ung thư, béo phì, tim mạch, dậy thì sớm... Vậy thì có nhất thiết phải bỏ đi cái “rõ ràng” để chạy theo cái “chưa rõ ràng”, nhằm tẩy chay sữa bò không?

Người tiêu dùng có thể lựa chọn sữa gầy hay sữa béo tùy vấn đề ăn kiêng. Vấn đề là khẩu phần ăn có hợp lý hay không, chứ không phải sữa bò là thực phẩm cần loại bỏ. (Vtt)

-----------------

Sữa bò mắc nạn (trích)

- Vũ Thế Thành

Trong sữa bò có hơn 50 loại hormone, nhưng chỉ có một loại được cơ thể hấp thu, và có thể ảnh hưởng đến sức khỏe người. Đó là hormone IGF-1

#- Chất IGF-1 trong sữa bò gây bất lợi thế nào?

IGF-1 có tên gọi hơi dài dòng là yếu tố tăng trưởng giống insulin (Insulin-like growth factor 1) là một hormone có bản chất là một peptid (protein có dây phân tử ngắn), thúc đẩy tăng trưởng ở người từ khi còn là bào thai cho đến trưởng thành. Hormone IGF-1 do gan sản xuất, và cũng có được từ nguồn thực phẩm như sữa bò, thịt cá, trứng và một số rau quả như cà chua, đậu nành.

Một nghiên cứu cho thấy, uống 3 servings sữa (khoảng 720ml) mỗi ngày có liên quan tới mức tăng IGF-1 tới 18,6%. Và liệu mức tăng IGF-1 này có ảnh hưởng đến bệnh tiểu đường, tim mạch, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư vú, ruột già, hay khả năng nhận thức ở người già hay không. Điều này vẫn chưa rõ ràng. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ cũng thừa nhận vấn đề này chưa rõ ràng.

#- Lại thêm tai tiếng hormone trong sữa bò

Hormone đó có tên là BGH, do não con bò tiết ra để thúc đẩy sự sinh sản tế bào. Sau này người ta phát hiện ra, hormone BGH còn thúc đẩy bò mẹ tiếp tục ra sữa dù con bê đã lớn, có thể “ăn dặm” được rồi.

Thế là để vắt được sữa bò nhiều hơn, người ta tổng hợp ra hormone BGH bằng phương pháp vi sinh, và gọi hormone đó bằng một cái tên hơi dài dòng là, hormone tăng trưởng bò tái tổ hợp, viết tắt là rBGH (Recombinant Bovine Growth Hormone).

Về bản chất thì cả hai loại hormone trên, BGH (tự nhiên) và rBGH (nhân tạo), đều là protein, và đều có hoạt tính sinh học như nhau.

Hormone rBGH được tiêm vào bò, nhưng người ta không ngại thịt bò, mà lại ngại sữa bò. Cho đến nay, không có bằng chứng nào đáng tin cậy cho thấy hormone rBGH có ảnh hưởng đáng ngại đến sức khỏe con người cả, Tuy nhiên, rBGH lại có thể làm con bò bị viêm tuyến sữa.

Sóng gió nổi lên, khi người ta tìm thấy sữa vắt ra được từ bò dùng rBGH lại có nhiều hormone IGF-1 hơn. Lòng vòng rồi cũng lại IGF-1. Một số nước như Châu Âu, Canada,… không cho dùng hormone rBGH trong nuôi bò sữa. Nhưng Mỹ thì vẫn cho phép dùng rBGH.

Vú bò bị viêm, thì bò bị đau. Thật ra, lý do mà Châu Âu cấm dùng hormone rBGH chủ yếu là bảo vệ quyền lợi động vật, ở đây là quyền lợi của con bò khỏi bị đau..vú.

Thực tế, hiện nay hormon rGBH ít được dùng trong chăn nuôi bò sữa, kể cả ở Mỹ.

#- Sữa bò có làm bé gái dậy thì sớm?

Những người phản đối sữa bò cho rằng, sữa bò làm bé gái dậy thì sớm, ngực phát triển và lông mu xuất hiện ở độ tuổi 9-10. Nghi phạm hàng đầu là do hormone rGBH.

Hormone rGBH (nhân tạo) dùng để kích thích bò ra sữa được chích vào bò, thành thử hormone này vẫn còn trong sữa, và trở thành nghi phạm làm bé gái dậy thì sớm.

Dậy thì sớm hay muộn liên quan đến nhiều yếu tố. Theo Mayo Clinic một trung tâm nghiên cứu Y học phi lợi nhuận hàng đầu ở Mỹ thì nguyên nhân gây dậy thì sớm có thể do tổn thương hoặc bất thường ở não, do di truyền,  trục trặc về gen, suy giáp, chủng tộc (da đen dậy thì sớm hơn),… Mayo Clinic không hề đề cập đến uống sữa là nguyên nhân gây dậy thì sớm (*)

Trong thực tế, giới nghiên cứu nhận thấy trẻ béo phì dễ dậy thì sớm hơn. Điều này được giải thích là, mô mỡ tiết ra hormone loại adipokines, tác động lên não, rồi kích thích buồng trứng của bé gái tiết ra hormone nữ estrogen, làm bé dậy thì sớm. Mayo Clinic cũng thừa nhận, béo phì làm gia tăng rủi ro dậy thì sớm ở trẻ em.

Tuy nhiên, uống sữa bò làm bé gái dậy thì sớm vẫn tiếp tục lan truyền trên các báo mạng. Bác sĩ Paul Kaplowitz tác giả sách “Dậy thì sớm ở bé gái” (Early Puberty in Girls), được tờ The New York Times thuật lại cho rằng, nghiên cứu về sữa gây dậy thì sớm tiến hành khi nạn béo phì ở trẻ em đang nở rộ ở Mỹ, nên sữa bò bị cáo buộc oan ức.

Vũ Thế Thành (từ Bộ “Ăn để sướng hay ăn để sợ?”, tập I, trích bài “Sữa bò mắc nạn”)