Mấy hôm nay mxh nháo nhào cả lên vì cái chết thương tâm của một em bé 6 tuổi bị bỏ quên trong xe cả ngày và tử vong. Có lẽ đây là lần đầu tiên một chuyện như vầy xảy ra ở VN, nhưng ở các nước mà xe ô tô là phương tiện di chuyển chủ yếu như Mỹ thì thường gặp lắm, nhất là ở xứ nóng như Texas nơi tôi ở. Mỗi năm ở Mỹ tròm trèm cỡ 40 đứa nhỏ chết tức tưởi vì cha mẹ bỏ quên trong xe, hầu hết ở các tiểu bang miền nam nóng gắt như Texas, Cali, Arizona, Florida, mà hàng đầu vẫn là Texas, chắc tại nó vừa to vừa nóng. Có câu lan truyền là ở Texas cái gì cũng to.
Số lượng xe ô tô càng ngày càng nhiều ở VN, cộng thêm khí hậu nắng nóng quanh năm, người VN nên biết về nguy cơ của những cái chết trong xe mà phòng tránh.
NGUYÊN NHÂN TỬ VONG?
Một số bạn cho rằng khi bị bỏ quên trong xe trẻ sẽ bị ngạt thở vì không gian trong xe nhỏ sẽ không đủ oxygen cho trẻ thở trong một thời gian dài. Chuyện này là không thể xảy ra. Vì sao không thể?
Một xe ô tô cỡ như Honda Pilot (tương đương với Fortuner ở VN) có dung tích không khí trong xe khoảng 4800L, theo số liệu hãng Honda. Một người trưởng thành có thể tồn tại với 1000L không khí trong 2 giờ, như vậy một người sẽ có thể tồn tại trong chiếc xe này khoảng 10 giờ, trẻ em còn lâu hơn nữa.
Thế nhưng nếu bạn cho xe ô tô là khoang kín hoàn toàn là sai lầm, trong xe có các lỗ thông gió cho máy lạnh, phần trước thông ra khoang động cơ phía trước, phần sau thông ra khoang hành lý phía sau. Cho nên không khí trong xe ô tô không kín hoàn toàn mà vẫn lưu thông cho dù bạn tắt máy xe và đóng kín cửa.
Trong một nghiên cứu về tác hại của hút thuốc trong xe (xứ giãy chết dư tiền và rảnh nên nghiên cứu đủ thứ), người ta đo tốc độ luân chuyển không khí trong xe khi xe đóng kín và tắt máy thì cho thấy tốc độ lưu chuyển không khí là 1.0-3.0 h1, có nghĩa là không khí trong xe sẽ được thay mới 1-3 lần trong 1 giờ, tuỳ theo cấu trúc xe và đời xe, xe đời cũ không khí lưu thông nhiều hơn xe đời mới.
Giả sử một chiếc xe honda pilot có đủ không khí cho 1 người trong 10 giờ, thay mới không khí mỗi giờ 1 lần (chậm nhất), thì bạn sẽ không bao giờ hết oxy để thở, trừ khi có hai khả năng
- Trong xe đang có hơn 10 người, nên thở hết không khí trước khi kịp thay mới trong 1 tiếng.
- Người trong xe đang sử dụng oxy nhanh khủng khiếp như đang chạy marathon.
Đọc tới đây chắc bạn đã hiểu vì sao chuyện chết ngạt trong xe là không khả thi hay chưa? Em bé bị bỏ quên trong chiếc xe 16 chỗ thì càng không.
Thực tế chứng minh rằng nhiều người Mỹ không có nhà, lấy xe làm nhà đóng cửa xe khoá lại ngủ qua đêm chả sao cả. Từ xưa tới giờ chưa nghe ai nói bị chết ngạt vì ngủ quên trong xe cả.
NGỘ ĐỘC KHÍ CO
Bé trai 6 tuổi này không thể ngộ độc CO.
Ngộ độc khí CO phải có 2 điều kiện:
- Nguồn khí CO, ở đây là máy xe đang hoạt động
- Không gian kín khiến khí CO không phát tán được mà cứ quanh quẩn
Trên thực tế, ngộ độc CO trong xe hay gặp trường hợp nhà hư máy lạnh hay máy heat, chủ nhà không chịu nổi thời tiết quá nóng hay lạnh mà thiếu hiểu biết bèn chui vào xe đang đậu trong garage (không gian kín), mở máy để dùng máy lạnh hay heat (nguồn CO), sau đó ngất và theo ông bà luôn. Còn có trường hợp mấy anh chị trẻ trốn cha mẹ vô xe trong garage mở máy rồi hú hí, xong cũng đi luôn.
Xe đậu ngoài trời thông thoáng, dù mở máy đóng cửa vẫn rất khó ngộ độc CO vì khí CO phun ra từ ống bô xe phía sau phát tán rất nhanh ra môi trường xung quanh, trong khi phần lọc khí vào trong xe nằm phía trước. Thế nhưng khi vào mùa đông nên cảnh giác khi mở máy xe và đậu một chỗ quá lâu vì khí thải sẽ quanh quẩn ở thấp và không phát tán nhanh trong không khí lạnh. Đã có chuyện ngộ độc CO với 1 gia đình đậu trong bãi đậu xe ngủ và đậu phần sau vào bãi cỏ làm tắc nghẽn bộ phận xả khói phía sau.
Thật ra các trường hợp bị bỏ quên trên xe rồi chết hầu hết là do sốc nhiệt (heat stroke).
SỐC NHIỆT TRONG XE (VEHICULAR HEAT TROKE)
Trong tiếng Anh có cả cụm từ sốc nhiệt trong xe vì đây là những tai nạn rất hay gặp.
Khi đóng cửa tắt máy ngoài trời nắng, nhiệt độ trong xe sẽ tăng rất nhanh tới khoảng gấp rưỡi nhiệt độ bên ngoài, chỉ cần trong 10 phút là đã tăng cao hơn môi trường 3-6C, tăng 80% trong vòng 30 phút đầu và tối đa sau 60 phút.
Một ngày nắng nóng 35-36C, nhiệt độ trong xe có thể lên tới 50-60C.
Khi xe đậu ngoài trời, nhiệt độ trong xe tăng chỉ một phần nhỏ là từ thân xe mặc dù sờ vào rất nóng mà phần lớn là do hiệu ứng nhà kính chủ yếu qua kính trước của xe.
Ánh nắng mặt trời mang các tia bức xạ xuyên qua kính làm nóng các bộ phận bên trong xe như dashboard phía trước, nệm xe, tay lái… Các bộ phận này sau đó làm nóng không khí trong xe. Không khí nóng trong xe bị nhốt lại trong xe và không phát tán ra ngoài được. Quá trình này cứ tiếp tục tiếp diễn như vậy, nội thất xe càng màu càng tối thì càng nóng, nệm da thì nóng hơn nệm nỉ. Nói nôm na thì cái xe lúc này không khác cái lò nướng dùng năng lượng mặt trời là bao nhiêu.
Vì vậy, chết trong xe là chết nướng chứ không phải chết ngạt, chết ngạt mất nhiều thời gian lắm, trong khi chết nướng chỉ cần 1-2 giờ là xong.
Chính vì điều này mà khi nhiều người hiểu lầm cho rằng chỉ có những ngày trời nóng mùa hè mới có thể bị sốc nhiệt trong xe. Thật ra không cần quá nóng, chỉ cần nắng. Nếu thời tiết ở ngoài khoảng 60F (15C) thì nhiệt độ trong xe có thể lên tới 105F (40.5C) do hiệu ứng nhà kính này.
Trong một ngày nắng nóng 90F (32C), nhiệt độ trong xe có thể tăng tới 125F (50C) trong vòng 20 phút.
Hé mở kính xe không làm giảm nhiệt độ trong xe đáng kể, chỉ khoảng 1C
Chính vì vậy mà khi đậu xe trong garage hay bóng râm, nhiệt độ trong xe cũng chỉ tương đương hoặc cao hơn chút ít so với môi trường bên ngoài thôi.
Một người khi bị kẹt trong cái lò nướng như vậy, nhiệt độ cơ thể sẽ tăng cao liên tục theo nhiệt độ trong xe khi cơ thể thải nhiệt không kịp (mà thải vào đâu?) và tạo nên tình trạng sốc nhiệt.
Sốc nhiệt được định nghĩa là tình trạng nhiệt độ cơ thể cao hơn 40C và kèm theo rối loạn về thần kinh.
Sốc nhiệt có 2 loại chính: liên quan tới vận động thể lực (Exertional Heat Stroke EHS) và không liên quan tới vận động thể lực (Non Exertional Heat Stroke NEHS).
EHS là sốc nhiệt gặp ở các vận động viên trong những ngày nắng nóng khi cơ thể tăng sinh nhiệt do vận động (có thể cao tới 10 lần so với trạng thái nghỉ ngơi) cộng với nhiệt độ môi trường cao.
NEHS là loại sốc nhiệt hay gặp ở người già, người có bệnh mãn tính, trẻ em, là những người có khả năng điều nhiệt kém.
Cả 2 loại đều rất nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.
Khi thân nhiệt cao tới 40 độ C cơ thể bắt đầu rối loạn chuyển hoá, da đỏ và khô, ngưng tiết mồ hôi, cơ chế điều nhiệt mất tác dụng. Sau đó nếu nhiệt độ càng tăng cao tới khoảng 42C (107F), sẽ bắt đầu kích phát quá trình gây chết tế bào. Sốc nhiệt mô phỏng cơ chế bệnh sinh của sốc nhiễm trùng, tiết ra các hoá chất trung gian trong quá trình viêm, gây ra hội chứng viêm cấp tính hệ thống (SIRS), tổn thương đa cơ quan (MODS).
Sốc nhiệt làm tổn thương và chết tế bào ở hầu hết cơ quan trong cơ thể, bao gồm gan, tim, thận, não, cơ,... Bệnh nhân sẽ rơi vào hôn mê và tử vong.
Trẻ em rất dễ bị sốc nhiệt vì cơ chế điều hoà nhiệt còn kém do tiết mồ hôi không tốt, tốc độ chuyển hoá cao, chưa biết cách thoát hiểm. Tốc độ tăng thân nhiệt của trẻ em nhanh gấp 3-5 lần so với người lớn. Chỉ cần một thời gian ngắn tính bằng phút sau khi nhiệt độ tăng cao là có thể bị sốc nhiệt, trẻ càng nhỏ càng nguy hiểm.
Ở Texas, để con một mình trong xe hơn 5 phút bị coi là phạm pháp.
Hầu hết trẻ chết trong xe là < 3 tuổi (87%), nhưng có thể xảy ra từ lúc mới sinh tới 14 tuổi (1%)
Có mẹ hỏi con sốt 40C thì bị sốc nhiệt hả bs? Không có đâu nha, chỉ sốc nhiệt nếu nhiệt độ này kéo dài và cao hơn nữa, đừng quá lo lắng.
Từ trong nhà bước ra trời nóng cũng không sốc nhiệt được đâu à. Nhiệt độ ngoài trời tuy nóng nhưng đâu làm tăng thân nhiệt tới mức đó, hơn nữa cơ thể vẫn tự điều chỉnh. Sốc nhiệt là nhiệt độ cơ thể tăng cao và kéo dài chứ đâu phải là thay đổi qua lại là sốc. Nếu thay đổi giữa phòng lạnh và bên ngoài mà sốc nhiệt, chắc bên Texas người ta chết như rạ vì sốc nhiệt hết rồi.
Nằm phòng máy lạnh cũng không gây viêm phổi như người ta đồn, VN thiếu gì thì thiếu chứ không thiếu tin đồn. Cho con nằm nhiệt độ mát cho thoải mái chứ có gì mà sợ.
NGUYÊN NHÂN BỊ KẸT TRONG XE
- Hơn phân nửa là bị bỏ quên (53%)
- Tự chui vào mà không ra được (26%)
- Bị cố tình bỏ quên trong xe (19%), đây là một dạng bạo hành
- Không rõ nguyên nhân (1%)
Tui muốn nói tới chuyện bị bỏ quên trong xe. Khi tôi chưa tìm hiểu, tôi tự nhiên cho rằng đây là những ông bố bà mẹ đãng trí xấu xa, nhưng thực ra không phải vậy. Đúng là có những người đãng trí vô trách nhiệm, bỏ con trong xe rồi đi shopping hay đánh bạc cả ngày mà không nhớ. Tuy nhiên một nửa trường hợp bỏ quên xảy ra với những bậc cha mẹ tốt và cực kỳ có trách nhiệm, họ là bác sĩ, luật sư, nhà khoa học, doanh nhân, công nhân,kỹ sư,… Những trường hợp này cha mẹ bỏ quên con mà không hề biết là con đang trong xe của mình (unknowingly).
Đó là khi bạn hành động theo quán tính, bạn có nhớ khi nào bạn tự nhủ là phải tạt ngang cửa hàng để mua một món gì trên đường về nhà từ chỗ làm, rồi sao đó bạn lên xe, suy nghĩ miên man và lái về nhà theo quán tính mỗi ngày và quên hẳn món món đồ cần mua. Đứa nhỏ bị bỏ quên là món hàng đó.
Ngày thường mẹ là người đưa con đi học, hôm nay mẹ bận bèn nhờ ba đưa đi. Trên xe trẻ nhỏ hay ngủ, nằm trên ghế an toàn phía sau và quay ra sau nên không có giao tiếp vì với cha. Người cha lái xe theo quán tính tới chỗ làm như mọi ngày, sau đó đóng cửa xe bỏ lại đứa con đang say ngủ kia và vào làm việc mà không hề BIẾT là con mình đang trong xe. Có những người nhìn ảnh con trên bàn làm việc, tán gẫu về con với đồng nghiệp cả ngày mà không hề nhớ là con mình đang trong xe của mình, cứ nghĩ là vợ/chồng đã đưa đi học, còn người kia thì cứ đinh ninh người này đã đưa con đi học.
Nói nãy giờ là để nhắc nhở rằng đừng nghĩ là mình là cha mẹ tốt, sẽ không bao giờ bỏ quên con, nó có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.
Trường học bên Mỹ có quy định rất nghiêm ngặt về chuyện này. Tài xế xe đưa đón học sinh khi đưa học sinh tới trường sẽ phải thực hiện child check-mate, khi tắt máy xe sẽ có tiếng chuông reo, tài xế phải đi từ đầu xe đến cuối xe để kiểm tra và tắt chuông ở cuối xe để chắc chắn không còn trẻ nào trên xe.
Ở Mỹ đã có trẻ bị bỏ quên và chết trên xe đưa rước học sinh chưa? Đã có xảy ra nhiều lần chứ không phải 1 lần, vào ngày 11/9/2015, 1 học sinh 19 tuổi bị tự kỷ đã bị bỏ quên trên xe bus 9 giờ và tử vong tại thành phố Whittier, CA. Sau đó tiểu bang CA đã ra luật trang bị check-mate cho xe đưa rước học sinh trong bang vào tháng 9 năm 2016. Sau này có nơi còn có cả cảm ứng chuyển động trên xe nữa. Các trường hợp bị bỏ quên trên xe bus thường do ngủ quên hay quá thấp và tài xế không nhìn thấy từ phía trước xe.
Khi con bạn vắng mặt, trường học sẽ gọi báo cho bạn và để lại tin nhắn nếu bạn không trả lời. Có trường thì dùng hệ thống tin nhắn, ở El Paso nơi tôi ở trước đây, họ chu đáo tới nỗi gửi tin nhắn bằng tiếng Việt phòng khi cha mẹ không biết tiếng Anh.
CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA
- Không bao giờ để trẻ trong xe 1 mình, cho dù là 1 phút. Luôn khoá tất cả cửa xe, không để chìa khoá xe trong tầm tay trẻ. Tập thói quen kiểm tra băng ghế sau trước khi khoá xe
- Nhắc nhở: khi có con nhỏ trong xe, nên để túi xách, điện thoại phía sau nhằm nhắc nhở con đang trong xe. Để một chú gấu bông lớn trong xe ở băng trước khi con đang trong xe
- Cẩn thận trong những ngày có thay đổi trong lịch trình thường lệ, kì nghỉ, có việc buồn
- Nếu con mất tích, ngay lập tức tìm kiếm toàn bộ xe vì trẻ có thể tự chui vào và bị khoá.
- Có quy tắc kiểm tra với nhà giử trẻ, trường học, bảo mẫu về việc đưa đón và thông báo tình hình hiện diện của trẻ
- Nếu thấy trẻ con trong xe một mình, tìm cách đem ra ngoài ngay lập tức và gọi cấp cứu
- Dạy con kỹ năng tồn tại trong trường hợp bị bỏ quên trong xe: dùng kèn xe, đèn khẩn cấp, phá vỡ kiếng, mở cửa xe,…
Đây là một câu chuyện thương tâm, qua câu chuyện này, hy vọng chúng ta cảnh giác hơn và các trường học VN sẽ nghiêm túc xem xét áp dụng các biện pháp bảo đảm an toàn trong việc đưa rước học sinh nhằm tránh các sự việc tương tự.
Nguồn: BS Hung Truong
Link tham khảo
- http://www.kidsandcars.org/.../heat-stroke-fact-sheet.pdf
- https://noheatstroke.org
- https://emedicine.medscape.com/article/166320-overview#a5
- https://www.safekids.org/preventing-heatstroke
- https://pediatrics.aappublications.org/.../1/e109.full.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9470106
0 Nhận xét