Chữ rabies có nghĩa là madness (điên cuồng)
Bệnh dại là một bệnh đáng sợ ở chỗ là khi đã phát bệnh, có triệu chứng là chết chắc.
Bệnh dại gây ra do nhiễm virus mang hình viên đạn trong nhóm virus Rhabdoviridae. Bệnh dại thật sự là một tình trạng viêm não và tuỷ sống cấp tính gây ra do virus này. Con virus này khi vào cơ thể con người có khả năng xuyên qua hàng rào máu não dễ dàng và vào mô thần kinh của người bệnh. Tại đây chúng sinh sản và gây bệnh, đồng thời đi vào nước bọt của người bệnh, đó chính là giai đoạn gây nhiễm cho người khác
Giai đoạn ủ bệnh có thể ngắn từ 14 ngày cho tới hơn 1 năm, tuy nhiên thường là 1-2 tháng.
Qua giai đoạn ủ bệnh, người bệnh bắt đầu có các triệu chứng như sốt, đau họng, nhức đầu, mệt mỏi, nôn ói, bứt rứt, co cứng cơ, có những cơn sợ hãi, sợ nước do co thắt cơ hầu họng khi uống nước, co giật, ảo giác, sùi bọt mép sau đó là liệt từ chân tới đầu. Cuối cùng là chết do suy hô hấp hay ngưng tim. Xin nhắc lại là tới đây là chờ chết thôi và không có thuốc gì có thể chữa được.
Virus dại có thể lây lan từ cá thể này sang cá thể khác qua nước bọt, chủ yếu là do các vết cắn, hay tiếp xúc trực tiếp với nước bọt qua vùng da bị trầy xước, hay qua niêm mạc mắt, mũi, họng. Ngoài ra có thể lây lan khi tiếp xúc trực tiếp với mô thần kinh của cá thể bệnh, nhưng hiếm gặp, hay gặp ở thợ săn hay nhân viên trong phòng thí nghiệm, hoặc những người tiếp xúc động vật thường xuyên.
Động vật khi phát bệnh dại thường có triệu chứng như bỏ ăn, sợ nước, sùi bọt mép, hung dữ hay sợ sệt bất thường, đi đứng bất thường hay liệt từ phần sau tới trước.
NGUỒN BỆNH
Nguồn bệnh chủ yếu từ các động vật có vú, tuy nhiên có khác nhau tuỳ theo vùng.
Ở Mỹ, bệnh dại rất hiếm, mỗi năm chỉ có vài ca, từ sau luật nuôi chó mèo phải chích ngừa dại định kỳ. Các ca bệnh dại chủ yếu là từ động vật hoang dã mà hàng đầu là DƠI, sau đó đến chồn, cáo, skunk,…
Trong khi đó ở các nước khác trên thế giới, mỗi năm có khoảng 40000-70000 người chết vì bệnh dại. Nguồn bệnh chủ yếu là từ thú nuôi như chó, mèo, đặc biệt là chó. Dĩ nhiên vẫn có trường hợp bệnh dại từ động vật hoang dã nhưng phần lớn là từ chó, mèo do không được chủng ngừa.
VACCINE NGỪA DẠI
Một điều vô cùng may mắn là bệnh dại có thể hoàn toàn phòng ngừa bằng vaccine ngừa dại và kháng huyết thanh dù cho có bị lây nhiễm virus dại, đây chính là nhờ thời gian ủ bệnh khá lâu.
Vaccine dại không dùng đại trà mà chỉ dùng trên những người có nguy cơ nhiễm virus dại cao như bs thú y hay nhân viên làm việc trong phòng khám thú y, vườn thú, cơ sở nuôi động vật, phòng thí nghiệm trên động vật hay virus dại, người sắp phải làm việc với động vật trong vùng có tỷ lệ bệnh dại cao. Những người này được tiêm 3 liều vaccines.
Những người có nguy cơ tiếp xúc với virus dại (phơi nhiễm) cũng là đối tượng cần phải tiêm vaccine ngừa dại.
ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ BỆNH DẠI KHI BỊ ĐỘNG VẬT CẮN HAY CÀO XƯỚC
Câu hỏi thứ nhất: thú nuôi hay hoang dã?
Câu hỏi thứ hai: loại tổn thương.
Bị cắn hay cào xước, Nếu không phải cắn thì có nguy cơ vết cào xước hay niêm mạc mắt mũi miệng tiếp xúc với nước bọt hay mô thần kinh không?
Câu hỏi thứ 3: hoàn cảnh xảy ra, có yếu tố gây ra hay không?
Nếu bị làm hoảng sợ hay vì đau mà cắn người thì nguy cơ bệnh dại thấp. Còn tự nhiên mà cắn thì nguy cơ bệnh dại cao hơn
Câu hỏi thứ 4: con chó, mèo hay động vật ở đâu, có bắt được không?
Câu hỏi thứ 5: nếu chó mèo thì có chích ngừa định kỳ không?
PHÒNG NGỪA DẠI
Khi bị động vật hoang dã cắn hay tiếp xúc, coi như là có nguy cơ mắc bệnh dại nên phải phòng ngừa.
Nên chú ý loài dơi, vì là loài có nguy cơ rất cao mắc bệnh dại, 46 tiểu bang ở Mỹ có báo cáo bệnh dại ở dơi, và trong 50% trường hợp mắc bệnh dại ở người từ dơi có báo cáo là KHÔNG có bị cắn bao giờ. Đó là vì khi ở chung phòng với dơi chúng ta có thể bị cắn hay tiếp xúc trong lúc ngủ, nhất là ở trẻ em, người bệnh tâm thần, say rượu mà không biết.
Đọc bài này xong thì nhớ hồi ở VN có ăn thịt dơi, uống tiết dơi mấy lần mà hãi.
Nếu động vật hoang dã bị bắt giữ, thường người ta giết chết và xem mô não xem có bị bệnh dại không chứ không quan sát như chó mèo.
CHÓ MÈO
Đối với chó mèo, nếu có nguyên nhân bị cắn hay cào xước do đau hay sợ, biết rõ nguồn gốc, có thể giữ lại theo dõi thì chỉ cần giữ chó mèo vào nơi an toàn, tránh tiếp xúc người và động vật khác trong 10 ngày. Nếu trong 10 ngày mà chó mèo khoẻ mạnh, không cần phòng dại. Còn trong 10 ngày mà chúng phát điên, bỏ đi mất, hay phát bệnh mà chết thì đi phòng dại NGAY LẬP TỨC.
Chó mèo nếu đã có chích ngừa dại theo định kỳ, người bị cắn không cần phòng dại.
Chú ý nếu chỉ có trầy xước không có nghĩa là an toàn, vì có thể tiếp xúc với nước bọt của động vật mà không biết.
Thời gian 10 ngày là vì nghiên cứu cho thấy virus dại chỉ có trong nước bọt chó mèo khoảng 4-5 ngày trước khi phát bệnh, nên theo dõi 10 ngày là an toàn. Vì không có các nghiên cứu trên động vật khác nên không thể áp dụng cách này mà đương nhiên coi như là có nguy cơ nhiễm bệnh dại.
Nếu chó mèo không rõ nguồn gốc, không thể giữ lại quan sát, có triệu chứng nghi ngờ có bệnh dại, tự nhiên mà cắn người, lập tức phòng dại.
Phòng dại thường dùng một liều kháng huyết thanh phòng dại tiêm vào xung quanh vết thương và 4 liều vaccines vào ngày 0-3-7-14.
Người đã có tiêm vaccine phòng dại không cần tiêm kháng huyết thanh, chỉ cần tiêm vaccine 2 liều ngày 0-3.
Vaccines phòng dại ngày nay là vaccine bất hoạt (chứa virus dại đã bị thủ tiêu), không ghi nhận tác dụng phụ gì nghiêm trọng ngoài nguy cơ phản ứng dị ứng như bất kỳ thứ gì ta ăn uống hay đưa vào cơ thể.
Ngoài ngừa dại, phải chú ý rửa sạch vết thương, sát trùng, dùng ks ngừa nhiễm trùng và ngừa bệnh uốn ván khi cần thiết.
Điều vô cùng may mắn là do bệnh dại có thời gian ủ bệnh lâu, nên khi qua thời gian ủ bệnh thì cơ thể đã có kháng thể chống lại bệnh dại nhờ vaccine (từ ngày 30 trở đi). Mấy bạn xem hình, ban đầu là nhờ kháng huyết thanh, sau đó là nhờ kháng thể sinh ra từ phản ứng miễn dịch với vaccine, nên tới ngày 30 cơ thể hoàn toàn được miễn dịch với bệnh dại.
Hiện nay chưa có cách nào chữa được bệnh dại, kể cả các loại thuốc của các lang băm, đặt ngọc bậy bạ gì đó. Mấy gã lang đó huênh hoang là thuốc trị được bệnh dại là vì con chó không mắc bệnh dại.
Có người còn cho chó liếm sau khi bị cắn, không biết nên gọi là gì nữa, ngu hay dại.
Một khi bệnh dại đã phát là chết chắc 100%.
Đừng dại hơn con chó dại, có bị cắn hay trầy xước thì nên tới bs để được đánh giá nguy cơ nhiễm trùng, uốn ván và bệnh dại.
Chúng ta không nên chích ngừa dại đại trà vì tốn kém không cần thiết hơn nữa tác dụng miễn dịch cũng không tồn tại suốt đời (6 tháng tới 2 năm) do đó nên đem thú nuôi chích ngừa dại định kỳ, cả nhà yên tâm.
ĐỪNG CHẾT VÌ DẠI.
Links
PS: viết vì có nhiều câu hỏi sau một chia sẻ của một bs nhiễm về một ca bệnh dại bó tay cho về, bn bị chó cắn, một tuần sau con chó nổi điên, bn đập chết con chó nhưng đi trị lang vườn chứ không đi chích ngừa.
Nguồn: BS Hung Truong
0 Nhận xét